'ਸੰਗਰਾਮਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਝੰਡੇ ਦਾ ਗੀਤ'

ਡਾ. ਤੇਜਿੰਦਰ ਵਿਰਲੀ 7696483600
ਜਲੰਧਰ 'ਚ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਦੇ ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦੇ ਮੇਲੇ ਨੇ ਭੁਲ ਵਿੱਸਰ ਰਹੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜੀ ਦੇ ਮਨ•ਾਂ ਅੰਦਰ ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਤਾਜਾ ਕਰਨ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਕਰਕੇ ਇਹ ਮੇਲਾ ਨਾ ਕੇਵਲ ਸਫਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੀ ਤਰਜ 'ਤੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਬਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਥਾਂਵਾ 'ਤੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਮੇਲੇ ਲੱਗਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਜਲੰਧਰ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਯਾਦਗਾਦ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਮੇਲਾ ਇਨ•ਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਮੇਲਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਵੀ।
ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਇਹ ਕੈਸਾ ਅਹਿਮ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ, ਕਿ 1991 ਵਿਚ ਸਾਡਾ ਦੇਸ਼ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਮਾਰੂ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਭਾਗੀਦਾਰ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਾਕਮ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਨਵਬਸਤੀਵਾਦ ਵੱਲ ਮੋਰੜ ਲਈ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਵੱਡੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਹੱਥ ਮਿਲਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ 1992 ਵਿਚ ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਵਾਰਸ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਆਧੂਰੇ ਕਾਰਜ਼ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਅਹਿਦ ਕਰਨ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਯਾਦਗਾਰ ਹਾਲ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਇਕੱਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਹਾਕਮਾਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਮੁੜ ਗੁਲਾਮ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦੇਣਾ ਦਾ ਅਹਿਦ ਹਰ ਸਾਲ  ਦੁਹਰਾਉਂਣ ਲਈ ਇਕੱਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਾਰੀਆਂ ਖੱਬੀਆਂ, ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ ਵਾਲੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਮੋਢੇ ਨਾਲ ਮੋਢਾ ਜੋੜਕੇ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਮੇਲੀ ਬਣਕੇ ਫਿਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਏਕਤਾ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਹੋਰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ। ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਨਾਮ ਕਰਦਾ ਤੇ ਗ਼ਦਰ ਦੀ ਗੂੰਜ਼ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦਿੰਦਾ ਇਹ ਮੇਲਾ ਜਿੱਥੇ ਸਾਲ ਭਰ ਦੀਆਂ ਸਮਾਜਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤੇ ਆਰਥਿਤ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦਾ ਲੇਖਾ ਜੋਖਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਗੌਰਵ ਮਈ ਪੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਜਦਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਭਵਿੱਖ ਮੁੱਖੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਉਲੀਕਤਾ, ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮਨਰੰਜਨ ਕਰਦਾ ਜਿੱਥੇ ਲੱਚਰ ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੋਇਆ ਫਿਰ ਮਿਲਣ ਦਾ ਹੋਕਾਂ ਦੇਕੇ ਦੋ ਨਵੰਬਰ ਦੇ ਸਰਗੀ ਵੇਲੇ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਖਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਹਿਲੀ ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਦਸ ਵਜੇ ਝੰਡੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸਲਾਮੀ ਵੇਲੇ ਦਾ ਗੀਤ ਜਿਸ ਨੂੰ ' ਝੰਡੇ ਦਾ ਗੀਤ ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੀਤ 1995 ਦੇ ਮੇਲੇ ਉਪਰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਗਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਗੀਤ ਦੇ ਲੇਖਕ ਹਨ ਸਾਥੀ ਅਮੋਲਕ। ਇਹ ਗੀਤ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦਾ ਹਾਸਲ ਬਣ ਗਿਆ। 96 ਵਾਲੇ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਵੀ ਇਸੇ ਗੀਤ ਨੂੰ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਇਹ ਗੀਤ ਇਕ ਸਧਾਰਨ ਗੀਤ ਨਾ ਰਹਿ ਕੇ ਇਕ ਐਕਸ਼ਨ ਗੀਤ ਬਣ ਗਿਆ। ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ ਗੌਰਵਮਈ ਵਿਰਸੇ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹੋਏ ਹੋਕਾ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ-
ਜਾਗੋ ਜਾਗੋ ਗੂਹੜੀ ਨੀਂਦੇ ਸੌਣ ਵਾਲਿਓ
ਕਰਕੇ ਮੁਸ਼ੱਕਤਾਂ ਕਮਾਉਣ ਵਾਲਿਓ
ਗ਼ਦਰਾਂ ਦੀ ਗੂੰਜ ਧਰਤੀ ਤੇ ਪਾ ਦਿਓ
ਉੱਠ ਕੇ ਨਗਾਰੇ ਉੱਤੇ ਚੋਟ ਲਾ ਦਿਓ।
ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਵਾਲਿਓ
ਜਾਗੋ ਜਾਗੋ. . . .
ਇਹ ਗੀਤ ਜਿੱਥੇ ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦੁਹਰਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਉੱਥੇ ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਦੇ ਅਧੂਰੇ ਕਾਰਜ਼ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲੈ ਜਾਣ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਝੰਡੇ ਗੀਤ ਨੂੰ ਏਨਾ ਵੱਡਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆ ਕਿ ਇਹ ਮੇਲੇ ਦਾ ਥੀਮ ਗੀਤ ਬਣ ਗਿਆ। ਮੇਲੇ ਦੇ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੀਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮੇਲੇ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਸਾਲ ਭਰ ਮੇਲੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਤੁਰਨ ਲੱਗਾ। ਲੋਕ ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਦੇ, '' ਯਾਰ ਝੰਡੇ ਦਾ ਗੀਤ ਤਾਂ ਕਮਾਲ ਦਾ ਸੀ।'' ਜਿਸ ਨੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦੇਖਿਆ ਉਹ ਝੰਡੇ ਦੇ ਗੀਤ ਦੀ ਵੀਡੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਮੰਗਣ ਲੱਗਾ। ਇਹ ਗੀਤ ਏਨਾਂ ਮਕਬੂਲ ਹੋਇਆ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਯਾਦਗਾਰ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਝੰਡੇ ਦਾ ਗੀਤ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਰਵਾਇਆ। ਗੀਤ ਦੇ ਲੇਖਕ ਸਾਥੀ ਅਮੋਲਕ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਨਾਲ ਇਕ ਹੋਰ ਕਾਰਜ ਜੁੜ ਗਿਆ ਜਿਸ ਨੇ ਲੇਖਕ ਅਮੋਲਕ ਨੂੰ ਵੀ ਵੱਖਰੀ ਪਹਿਚਾਣ ਦਾ ਸਵਾਮੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਜਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸੁਖ ਸਹੂਲਤਾਂ, ਰੰਗੀਨੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਸੇ ਰੱਖ ਕੇ ਜਿੰਦਗੀ ਦੇ ਕੋਹਜ ਨਾਲ ਮੱਥਾ ਮਾਰਨ ਵਾਲਾ ਅਮੋਲਕ ਤਲਖ ਹਕੀਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਏਨੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਨਾਲ  ਵੀ ਗੱਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਗੀਤ ਵਰਗੀ ਵਿਧਾ ਵਿਚ? ਇਹ ਉਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਵੀ ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਸੀ ਜਿਹੜੇ ਅਮੋਲਕ ਨੂੰ ਪਿੱਛਲੇ ਲੰਮੇ ਸਲੇਂ ਤੋਂ ਜਾਣਦੇ ਸਨ । ਜਦੋਂ ਝੰਡੇ ਦਾ ਗੀਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਲੋਕ ਗੀਤ ਨਾਲ ਇਕ ਮਿਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਅਦਾਕਾਰੀ ਤੇ ਗਾਇਕੀ ਦਾ ਕਮਾਲ ਹੈ ਉੱਥੇ ਗੀਤ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵੀ ਕਿਸੇ ਪਾਸਿਓ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਸੀ ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ-
ਚੁੰਨੀ ਰੁੱਲਦੀ ਪੱਗ ਵੀ ਰੁਲਦੀ,
ਕਿਰਤ ਚਪੇੜਾਂ ਖਾਵੇ,
ਦਿਨ ਦੀਵੀ ਹੀ ਮਾਂ ਧਰਤੀ ਦੀ,
ਪੱਤ ਕਿਉਂ ਲੁੱਟੀ ਜਾਵੇ
ਜਲਿ•ਆਂ ਵਾਲੇ ਬਾਗ 'ਚ ਖੇਡੀ,
ਐਸੀ ਖੂਨੀ ਹੋਲੀ,
ਖੂੰਨੀ ਡਾਇਰਾਂ ਜਦੋਂ ਵਰ•ਾਈ,
ਵਾਂਗ ਸੀ ਮੀਂਹ ਦੇ ਗੋਲੀ
ਲਹੂ 'ਚ ਭਿੱਜੀ ਮਿੱਟੀ ਚੁੰਮ ਕੇ,
ਨਾਲ ਜ਼ਿਗਰ ਦੇ ਲਾਈ
ਫਿਰ ਇਤਿਹਾਸ ਨੇ ਮੋੜਾ ਕੱਟਿਆ,
ਧਰਤੀ ਲਈ ਅੰਗੜਾਈ
ਕਿਰਤੀ ਲਹਿਰ ਦੀ ਫੁਲਵਾੜੀ ਵਿਚ,
ਫੁੱਲ ਖਿੜੇ ਫਿਰ ਸੂਹੇ
ਗੱਭਰੂ ਬਣਕੇ ਮਘਦੇ ਸੂਰਜ, ਆ ਗਏ ਕਿਰਤੀ ਬੂਹੇ।
ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਆਸ਼ਕ ਗਰਜੇ
ਆ ਕੁੰਡਾ ਖੜਕਾਇਆ
ਸੁੱਤਿਆ ਸ਼ੇਰ ਜਵਾਨਾਂ ਤਾਈਂ
ਬਾਹੋਂ ਪਕੜ ਜਗਾਇਆ।
ਭਾਂਵੇ ਇਸ ਗੀਤ ਦੀ ਸਿਰਜਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਅੰਗ ਹੈ ਸਾਥੀ ਅਮੋਲਕ। ਪਰ ਜਿਸ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਗੀਤ ਦੀ ਸਿਰਜਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇਖੀ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਇਸ ਗੀਤ ਲਈ ਕਿੰਨੀ ਵੱਡੀ ਟੀਮ ਨੇ ਖੂਨ ਪਸੀਨਾ ਇਕ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਜਾਕੇ ਇਹ ਗੀਤ ਪ੍ਰਵਾਨ ਚੜਿਆ ਹੈ। ਅਮੋਲਕ ਆਪ ਆਖਦਾ ਹੈ, '' ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਸ ਗੀਤ ਨੂੰ ਕਲਮਬਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਦਨਾਕ ਗੀਤ ਮੇਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡੇ 'ਤੇ ਹਡਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਗੀਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ 'ਚੋ ਆਏ ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੂਨ ਨਾਲ ਕਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਉੱਪਰ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਗੀਤ ਦੀ ਜੁਬਾਨ ਬਾਬੇ ਫਰੀਦ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ ਮਾਂਝਿਆ ਤੇ ਸਵਾਰਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਗੀਤ ਦਾ ਸੁਹਜ ਬਾਬੇ ਭੁੱਲੇ ਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਗੀਤ ਦਾ ਜੋਸ਼ ਚੰਡੀ ਦੀ ਵਾਰ ਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਗੀਤ ਨੂੰ ਰਾਜ ਗੁਰੂ ਸੁਖਦੇਵ ਨੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਤਖਤੇ ਉਪਰ ਚੜਕੇ ਗਾਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਗੀਤ ਕੂਕਿਆਂ ਦਾ ਹੈ ਬੱਬਰ ਅਕਾਲੀਆਂ ਦਾ ਹੈ।'' ਇਸ ਗੀਤ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੱਡੇ ਰੰਗ ਕਰਮੀ ਮਹੀਨਾ ਮਹੀਨਾ ਦਿਨ ਰਾਤ ਇਕ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਗੀਤ ਦਾ ਇਕ ਇਕ ਬੋਲ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੀ ਲੰਘਿਆ ਹੈ। ਤੇ ਜਦੋਂ ਪਹਿਲੀ ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਜੂਮ ਇਸ ਝੰਡੇ ਦੇ ਗੀਤ ਨੂੰ ਸੁਣਨ, ਦੇਖਣ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਯਾਦਗਾਰ ਦੇ ਵਹਿੜੇ ਵਿਚ ਸਵੇਰੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਲਈ ਸੀਟਾਂ ਰਾਖਵੀਆਂ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਯਾਦਗਾਰ ਹਾਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਿਹੜਾ ਵੀ ਨਿੱਕਾ ਨਿੱਕਾ ਲੱਗਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਸੰਗਰਾਮਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਗੀਤ ਮੇਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਗਾਂ ਵਿਚ ਜੋਸ਼ ਭਰਦਾ ਹੈ-ਅੱਜ ਰਾਤ ਹਨੇਰੀ ਕੂਕ ਰਹੀ, ਕੋਈ ਬਾਤ ਪਾਏ ਸੰਗਰਾਮਾਂ ਦੀ
ਉਠ ਜਾਗ ਜ਼ਰਾ ਦੇ ਅਵਾਜ਼ ਜ਼ਰਾ, ਅੱਜ ਗ਼ਦਰਾਂ ਦੇ ਪੈਗਾਮਾਂ ਦੀ।
ਅੱਜ ਫੇਰ ਫ਼ਰੰਗੀ ਘੂਰ ਰਿਹਾ, ਤੇਰੇ ਵਤਨੀ ਛਾਉਣੀਆਂ ਪਾਈਆਂ ਨੇ
ਤੇਰਾ ਪਿੰਜਰ, ਮਾਸ ਵੀ ਨੋਚਣ ਲਈ, ਗਿਰਝਾ ਦੀਆਂ ਡਾਰਾ ਆਈਆਂ ਨੇ
ਉਠ ਝਾਤੀ ਮਾਰ ਬਣਾ ਧਰਿਐ, ਤੇਰਾ ਵਤਨ ਮੰਡੀ ਇਨਸਾਨਾ ਦੀ
ਅੱਜ ਰਾਤ ਹਨੇਰੀ ਕੂਕ ਰਹੀ, ਕੋਈ ਬਾਤ ਪਾਏ ਸੰਗਰਾਮਾਂ ਦੀ।
ਹਰ ਸਾਲ ਇਸ ਗੀਤ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਹਰ ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਭਾਂਵੇ ਉਹ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹੋਣ, ਭਾਂਵੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਉਹ ਗੀਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਾਲਟਾ ਦੇ ਸਾਗਰਾਂ ਵਿਚ ਡੁੱਬਦੇ ਭਾਰਤੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਦਰਦ, ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜਦੇ ਲੋਕ, ਸਾਮਰਾਜੀ ਧਿਰਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮੰਗਦੇ ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਕੁੱਟ ਖਾਂਦੇ ਨੌਜਵਾਨ, ਖੁਦਕਸ਼ੀਆਂ ਕਰਦੀ ਕਿਸਾਨੀ, 65 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਜਹਿੜੀ ਟਾਟਿਆਂ ਬਾਟਿਆਂ ਦੀ ਰਖੇਲ ਬਣਕੇ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ ਸਭ ਇਸ ਗੀਤ ਦਾ ਅੰਗ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਲੜਦੇ ਲੋਕ, ਕਾਲੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦੇ ਦਰਦ, ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦਾ ਅਮਰ ਸੁਨੇਹਾ, ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰਦੀ ਜਵਾਨੀ ਸਭ ਇਸ ਗੀਤ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ-
ਅਜੇ ਹੈ ਬਾਤ ਅਧੂਰੀ, ਕਿਰਤੀ ਅਮਰ ਕਹਾਣੀ ਦੀ
ਸਮਿਆਂ ਨੂੰ ਹੈ ਲੋੜ, ਕਿ ਬਦਲੇ ਤੋਰ ਜੁਆਨੀ ਦੀ
ਕਿਰਤੀ ਕੋਲੇ ਹੈਨਹੀਂ ਯਾਰੋ ਸਿਆੜ ਜਮੀਨਾਂ ਦਾ
ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਦੇ ਲਈ, ਪੈ ਗਿਆ ਕਾਲ ਮਸ਼ੀਨਾ ਦਾ
ਬਾਪੂ ਦੀ ਪੱਗ ਰੁਲ ਗਈ, ਪੈ ਗਿਆ ਭੋਗ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦਾ
ਤਾਂਹੀ ਮਟਕ ਨਾਲ ਤੁਰਨਾ, ਫੱਬਦਾ ਨਹੀਂ ਸ਼ੌਕੀਨਾ ਦਾ
ਨਵੀਂ ਇਬਾਰਤ ਲਿਖਣੀ ਪੈਣੀ ਫਿਰ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ
ਸਮਿਆਂ ਨੂੰ ਹੈ ਲੋੜ ਕਿ ਬਦਲੇ ਤੋਰ ਜੁਆਨੀ ਦੀ।
ਸੌ ਤੋਂ ਵਧ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦਾ ਕਾਫਲਾ ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਾਟਕਕਾਰਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਛੋਹ ਪਾਕੇ ਯਾਦਗਾਰ ਹਾਲ ਦੇ ਵੱਡੇ ਘਾਹ ਵਾਲੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ 26 ਜਨਵਰੀ ਤੇ 15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਕਰਵਾਏ ਜਾਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਫਿੱਕੇ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਮਾਸੂਮ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਬੁੱਢਿਆਂ ਦੇ ਰੋਲ ਕਰਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਉਮਰ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਕੁੜੀਆਂ ਮਹੀਨੇ ਭਰ ਦੀ ਰੀਹਸਲ ਦਾ ਜਦੋਂ ਮੁਜਾਹਰਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਸ ਵਕਤ ਕੋਈ ਰੋ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਅੱਥਰੂ ਪੂਝ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਅੱਖ ਇਸ ਨਾਟ ਗੀਤ ਨੂੰ ਮਾਣਦੀ ਹੋਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਗਵਾਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਲੜਨ ਦਾ ਅਹਿਦ ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਗ਼ਦਰ ਦੇ ਅਮਰ ਸੁਨੇਹੇ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦ ਤਕ ਕਿਰਤ ਦੀ ਲੁੱਟ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿਣੀ ਹੈ ਗ਼ਦਰ ਜਾਰੀ ਰਹਿਣਾ ਹੈ। ਅਮੋਲਕ ਲਿਖਦਾ ਹੈ-
ਸੁਣੀ ਗ਼ਦਰ ਕਹਾਣੀ ਲੋਕਾਂ ਵੇ
ਸਾਡਾ ਗਲੀ ਗਲੀ ਏਹ ਹੋਕਾ ਵੇ
ਅਸਾਂ ਗੂੰਜ਼ ਗ਼ਦਰ ਦੀ ਪਾਵਾਂਗੇ
ਅਸਾਂ ਕਾਲਖ ਦੂਰ ਭਜਾਵਾਂਗੇ
ਸਹੁੰ ਗ਼ਦਰੀ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦਾ ਦੀ,
ਝੰਡਾ ਗ਼ਦਰਾਂ ਦਾ ਲਹਿਰਾਵਾਂਗੇ
ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਸਵਰਗ ਬਣਾਵਾਗੇ , ਸਹੁੰ ਗ਼ਦਰੀ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦਾ ਦੀ,£
ਹੁਣ ਇਸ ਗ਼ਦਰੀ ਮੇਲੇ ਤੇ ਝੰਡੇ ਦੇ ਗੀਤ ਨੂੰ ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੀ ਤਰਜ਼ 'ਤੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਬਦੇਸਾਂ ਵਿਚ ਲਗਦੇ ਹੋਰ ਮੇਲੇ ਵੀ ਝੰਡੇ ਨੂੰ ਸਲਾਮੀ ਦੇਣ ਸਮੇਂ ਝੰਡੇ ਦੇ ਗੀਤ ਦੀ ਰੀਕਾਡਿੰਗ ਵਜਾਉਣ ਦਾ ਕਰਾਜ ਜਰੂਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਿਉਕਿ ਇਹ ਗੀਤ
Îਮੇਲੇ ਨੂੰ ਸਾਰ ਤੱਤ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ-
Îਮੇਲਾ ਗ਼ਦਰੀ ਸਵਾਲਾ ਦੇ ਜਵਾਬ ਮੰਗਦਾ
ਕੌਣ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਸਾਡੀ ਸੂਲੀ ਉੱਤੇ ਟੰਗਦਾ।
ਕਹਿੰਦੇ '' ਖਾਓ-ਪੀਓ ਐਸ਼ ਕਰੋ ਮਿਤਰੋ ''
ਪਰ ਹੱਕਾਂ ਦੇ ਮੈਦਾਨ 'ਚ ਨਾ ਨਿੱਤਰੋ
ਗੱਲ ਦਿਲ ਦੀ ਡਾਇਰੀ ਦੇ ਉੱਤੇ ਲਿਖ ਲਓ
ਪੜੋ• ਪਾਠ ਯਾਰੋ ਲੋਕਾਂ ਵਾਲੀ ਜੰਗ ਦਾ। . . . .
ਸੀਸੀ ਤਲੀ 'ਤੇ ਟਿਕਾਉਣਾ ਕੋਈ ਸਿਖਾ ਗਿਅ 
ਤੁਸੀਂ ਤਲੀਆਂ 'ਤੇ ਜਰਦਾ ਟਿਕਾ ਲਿਆ
ਨਸ਼ਾ ਚੜਦੀ ਜੁਆਨੀ ਤਾਈ ਖਾ ਗਿਆ
ਖੁੱਲੇ• ਅੱਖ ਨਹੀਂਉ, ਨਸ਼ੇ ਬਿਨ•ਾਂ ਝੱਟ ਲੰਘਦਾ। . . . . .
ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦੇ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦਾ ਜਿੱਥੇ ਆਪਣਾ ਇਕ ਸ਼ਾਂਨਾ ਮੱਤਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ ਉੱਥੇ ਝੰਡੇ ਦਾ ਗੀਤ ਕੋਈ ਘੱਟ ਮਹੱਤਵ ਦਾ ਲਖਾਇਕ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਦੇ  ਮੇਲੇ ਉਪਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਗੀਤ ਇਕੱਠੇ ਕਰਕੇ ਸਾਂਭਣ ਦਾ ਕਾਰਜ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਯਾਦਗਾਰ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ ਇਹ ਕਾਰਜ਼ ਨੂੰ ਖੁਦ ਅਮੋਲਕ ਹੁਰਾਂ ਨੇ ਹੀ  ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ•ਾਂ ਨੇ ਇਸ ਕਾਰਜ਼ ਨੂੰ ਉਸੇ ਤਰਤੀਬ ਨਾਲ ਹੀ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਲਿਖੇ ਤੇ ਪੇਸ਼ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਗੀਤ ਲਈ ਖੂਨ ਪਸੀਨਾ ਵਹਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਰਤੀ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੀਤ ਨੂੰ ਅੰਜ਼ਾਮ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਕਿਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਬਣਦੀ ਥਾਂ ਦੇ ਕੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਸਮੂਹ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦਾ ਮਾਣ ਬਕਸ਼ਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਜੀਵਨ ਦਾ ਪੱਲ ਪੱਲ ਲਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਅਮੋਲਕ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਯਾਦਗਾਰ ਕਮੇਟੀ ਤੇ ਅਮੋਲਕ ਹੁਰੀ ਉਨ•ਾਂ ਸੈਕੜੇ ਕਿਰਤੀ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਧਾਈ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਨੇ ਇਨਾਂ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਜੀਅ ਜਾਨ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਅੱਜ਼ ਦੇ ਲੱਚਰ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਖੜੇ ਹੋਣ ਦਾ ਆਪਣਾ ਬਦਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਲਾ ਇਹ ' ਝੰਡੇ ਦਾ ਗੀਤ ' ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਗੀਤ ਬਣ ਜਾਵੇ। ਮੈਂ ਇਸ ਸਾਂਬਣ ਜੋਗ ਪੁਸਤਕ ਲਈ ਲੇਖਕ ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਨੂੰ ਵਧਾਈ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਡੇਰਿਆਂ ਦਾ ਵਧ ਰਿਹਾ ਮੱਕੜ ਜਾਲ

ਡਾ. ਤੇਜਿੰਦਰ ਵਿਰਲੀ 7696483600
ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਖ਼ਬਰ ਪੜ•ਨ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕਿਸੇ 'ਦੇਵ ਪੁਰਸ਼' ਦੀਆਂ ਕਰਤੂਤਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮਸਾਰ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ। ਇਨ•ਾਂ ਦੇਵ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਕੱਚੇ ਚਿੱਠਿਆਂ ਨੇ ਵਕਤੀ ਤੌਰ ਉਪਰ ਹਰ ਵਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਪਰ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਸ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੇ ਲੋਕ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ  ਹੈ ਕਿ ਇਨ•ਾਂ ਦੈਵੀ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਡੇਰਿਆਂ ਦਾ ਮੱਕੜ ਜਾਲ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਭੋਲੇ ਭਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਨਾਂ ਅਖੌਤੀ ਦੇਵ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੇ ਨਾ ਕੇਵਲ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੀ ਲੁੱਟਿਆ ਹੈ ਸਗੋਂ ਇਨ•ਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭੇਡਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਨਬਾਲਗ ਬੱਚੀਆਂ ਨਾਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਵਰਗੇ ਘਿਨੋਣੇ ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਬਾਬਿਆਂ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪੁਲਿਸ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਅਖੌਤੀ ਦੇਵ ਪੁਰਸ਼ ਲਈ ਆਤਮਦਾਹ ਤੱਕ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਕਾਤਲ, ਬਲਾਤਕਾਰੀ , ਹਤਿਆਰੇ ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਲੁੱਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬਾਬੇ ਲਈ ਜਦੋਂ ਉਸ ਡੇਰੇ ਦੇ ਅੰਨੇ ਭਗਤ ਤਰਕ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਦਲੀਲਾਂ ਰੱਦ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੀ ਡੰਡੌਤ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਹਰ ਚੇਤਨ ਵਿਅਕਤੀ ਕਹਿ ਉਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ•ਾਂ ਡੇਰਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਗਤਾਂ ਦਾ ਅਗਲਾ ਜਨਮ ਸਵਾਰਨ ਦੇ ਨਾਮ ਹੇਠ ਇਹ ਜਨਮ ਵੀ ਨਰਕ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਇਨ•ਾਂ ਅਖੌਤੀ ਦੇਵ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੇ ਸਦਾ ਆਪਣੇ ਭਗਤਾਂ ਦਾ ਕੇਲਵ ਸੋਸ਼ਣ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸਗੋਂ ਬੜੀ ਹੀ ਚਲਾਕੀ ਦੇ ਨਾਲ ਸਮਾਜ ਦੇ ਇਕ ਖਾਸ ਵਰਗ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਲੁੱਟ ਭਰੇ ਰਾਜ ਦੀ ਉਮਰ ਵੀ ਲੰਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਦੇਵ ਪੁਰਸ਼ ਬਰਸਾਤੀ ਖੁੰਬਾਂ ਵਾਂਗ ਜਿਸ ਤਰ•ਾਂ ਉੱਗ ਰਹੇ ਹਨ ਉਹ ਦਿਨ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਜਦੋਂ ਇਨ•ਾਂ ਭਗਤਾਂ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹੋਰ ਵਰਗਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗੁੰਡਾਂਗਰਦੀ ਦਾ ਰੰਗ ਦਿਖਾਉਣਗੀਆਂ। ਰਾਮਪਾਲ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਲੇ ਨਜਾਇਜ਼ ਹਥਿਆਰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ•ਾਂ ਹੀ ਡੇਰਾ ਸੱਚਾ ਸੌਦਾ ਵੀ ਹਰ ਵਕਤ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਟਕਰਾ ਲਈ ਆਪਣੀ ਬਣਾਈ ਟਾਸਕ ਫੋਰਸ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਬਰ ਤਿਆਰ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਡੇਰੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਫਿਲਮ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਇਕ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਬੇਚੈਨੀ ਖੜੀ ਕਰ ਦੇਵੇ। ਆਖਣ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਭਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਹ ਡੇਰੇ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦਾ ਹਨੇਰਾ ਕਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਫੈਲਾ ਰਹੇ ਹਨ ਇਸ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਲੱਭਣੀ ਕੋਈ ਔਖੀ ਨਹੀਂ  ਕਿਸੇ ਵੀ ਡੇਰੇ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਜੇਕਰ ਨੀਜ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਾਫ ਸਾਫ ਪਤਾ ਚੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੈਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਰਕੇ ਇਹ ਡੇਰੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਕੀ ਭਲਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ? ਇਨ•ਾਂ ਡੇਰਿਆਂ ਦਾ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਉਪਰ ਚਲਦਾ ਰਿਹਾ ਵਿਵਾਦ ਜਾਂ ਇਨ•ਾਂ ਉਪਰ ਚੱਲਦੇ ਕੇਸ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਨ•ਾਂ ਨੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਇੱਕੀਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਪੱਥਰ ਯੁੱਗ ਵੱਲ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿੰਨੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਦਿਵਿਆ ਜੋਤੀ ਨੂਰਮਹਿਲ ਡੇਰੇ ਦੇ ਮੁੱਖੀ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਮਹਾਂਰਾਜ ਦੀ ਮੌਤ ਅੱਜ ਵੀ ਰਹੱਸ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਡਰਾਈਵਰ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਵੱਲੋਂ ਅਦਾਲਤ ਦਾ ਬੂਹਾ ਖੜਕਾਉਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਹਾਈਕੋਟ ਚੁੱਪ ਹੈ। ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਸ਼ਰਧਾ ਤੇ ਗੈਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਚਾਰ ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਅੱਜ  ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਭਨਿਆਰਾਂ ਵਾਲਾ ਬਾਬਾ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਭਨਿਆਰਾ ਆਪਣੀ ਕੱਚੀ ਬਾਣੀ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਕੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਿਵਾਦ ਖੜਾ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਆਸਾ ਰਾਮ ਆਪਣੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀਆਂ ਨਬਾਲਗ ਕੰਜਕਾਂ ਨਾਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੀਆਂ ਕਾਲੀਆਂ ਕਰਤੂਤਾਂ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਭੋਗ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਿਰਮਲ ਬਾਬਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਯੰਤਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਗੈਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੇ ਸਿਰ ਉਪਰ ਮਾਲਾ ਮਾਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਦੇ ਸਮੋਸੇ ਨਾਲ ਕਦੇ ਪਰੌਠਂੇ ਨਾਲ ਤੇ ਕਦੇ ਭਟੂਰਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀਆਂ ਦੂਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਕੋਈ ਬਾਬਾ ਭਭੂਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਰੋਗ ਦੂਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਕੋਈ ਨਿੱਤਿਆ ਨੰਦ ਆਪਣੀ ਰਾਸ ਲੀਲਾ ਰਚਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਨ•ਾਂ ਡੇਰਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨ•ਾਂ ਸੂਫੀ ਪੀਰਾਂ ਫਕੀਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਉਪਰ ਬਣੇ ਡੇਰੇ ਨੌਜਵਾਨਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਨ•੍ਰਾਂ ਡੇਰਿਆਂ ਦਾ ਜਾ ਡੇਰੇ ਦੇ ਸੰਚਾਲਕ ਗਾਇਕਾਂ ਦਾ ਸੂਫੀਵਾਦ ਦੇ ਨਾਲ ਦੂਰ ਦੂਰ ਦਾ ਵੀ ਵਾਸਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਖੋਜ ਪੁਸਤਕ 'ਸਿੱਖ ਮਾਡਲ ਆਫ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ' ਦੇ ਖੋਜੀ ਡਾ ਮੇਹਰਬਾਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੁੱਗਣੇ ਤੋਂ ਵੀ ਵਧ ਹਨ। ਜਦਕਿ ਲੋੜ ਵਧ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਖੋਜ ਨੂੰ ਬਾਕੀ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋੜ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਚਾਰ ਗੁਣਾ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਜਾਵੇਗੀ। ਜੇਕਰ ਇਨ•ਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬਣਦੀ ਸਮਾਜਕ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਈ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਇਸ ਤਰ•ਾਂ ਦੀ ਹਨੇਰ ਬਿਰਤੀ ਪੈਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਣੀ। ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਕੁੱਖ ਵਿਚ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਗਰਕ ਹੋ ਰਿਹਾ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਮਾਜ ਆਪਣੀ ਡਾਵਾਂ ਡੋਲ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਸਹਾਰਾ ਦੇਣ ਲਈ ਇਨ•ਾਂ ਗੈਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਡੇਰਿਆਂ ਉਪਰ ਧੱਕੇ ਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਡੇਰਿਆਂ ਦੀ ਅੱਜ ਦੇ ਭਰਿਸ਼ਟ ਰਾਜਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਤੇ ਸਕੀਰੀ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਵੀ ਲੁੱਕੀ ਹੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਰਾਧਾ ਸਵਾਮੀ ਬਿਆਸ ਵਾਲਾ ਡੇਰਾ ਪਿੱਛਲੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਹੁਣ ਨਵੀਂ ਬਣੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਤੇ ਸਾਂਝ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੀ ਵਫਾਦਾਰੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨਾਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਵੀ ਲੁੱਕੀ ਹੋਈ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਡੇਰਾ ਭਾਂਵੇ ਸਿੱਧੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਖਾਸ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦਾ ਫਰਮਾਨ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਸਗੋਂ ਇਸ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੁਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਡੇਰੇ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਆਪਣੇ ਤੰਤਰ ਰਾਹੀ ਇਹ ਕਾਰਜ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜਾ ਅਖਬਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੁਰਖੀਆਂ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ ਪਰ ਜਿਸ ਦਾ ਅਸਰ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ ਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਵੱਡਾ ਜਨ ਆਧਾਰ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਡੇਰਾ ਸੱਚਾ ਸੌਦਾ ਆਪਣੀਆਂ ਰਾਜਸੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਕਰਕੇ ਕਾਫੀ ਚਰਚਾ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਡੇਰੇ ਦਾ ਇਕ ਰਾਜਸੀ ਵਿੰਗ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਮਦਦ ਕਿਸ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਰਕੇ ਡੇਰੇ ਨੂੰ ਵਧ ਫਾਇਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਡੇਰਾ ਲੱਗ ਭਗ ਹਰ ਵਾਰ ਆਪਣੀ ਰਾਜਸੀ ਵਫਾਦਾਰੀ ਬਦਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਇਹ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੀ ਧਿਰ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਆਗੂ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਨਜਦੀਕੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਦੇ ਕਰਕੇ ਇਹ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਇਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਫਾਦਾਰੀ ਅਕਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ਵੱਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਅਕਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲੋਂ ਭਾਜਪਾ ਨਾਲ ਇਸ ਡੇਰੇ ਦੀਆਂ ਵਫਾਦਾਰੀਆਂ ਪੱਕੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਹਰਿਆਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਚੋਣ ਵਿਚ ਇਸ ਡੇਰੇ ਨੇ ਭਾਜਪਾ ਦਾ ਸਾਥ ਦੇਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਖੁਲੇ ਆਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਆਰ ਐਸ ਐਸ ਸਮੇਤ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਆਗੂ ਇਸ ਡੇਰੇ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਗੂੜਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਆਰ ਐਸ ਐਸ ਮੁੱਖੀ ਮੋਹਨ ਭਾਗਵਤ ਤੇ ਭਾਜਪਾ ਨੇਤਾ ਐਲ ਕੇ ਅਡਵਾਨੀ ਇਨਾਂ ਡੇਰਿਆਂ ਨਾਲ ਜਾਕੇ ਸੰਪਕ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਗੱਲ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਵੀ ਲੁਕੀ ਹੋਈ ਨਹੀਂ ਕਿ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਇਨ•ਾਂ ਡੇਰਿਆਂ ਦੇ ਭਗਤ ਹੋਰ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦੇਖਦੇ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਵੀ ਭੋਰਾ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਨ•ਾਂ ਡੇਰਿਆਂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਆਪਣਾ ਜਨ ਅਧਾਰ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਸਦਾ ਹੀ ਹਾਕਮ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਤਰਫਦਾਰੀ ਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸੰਭਾਵੀ ਦੁਖਾਂਤ ਵੀ ਇਸੇ ਵਿਚ ਹੀ ਲੁਕਿਆ ਪਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੱਡੀ ਰਾਜਸੀ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਆਪਣੇ ਰਾਜਸੀ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਇਸ ਸਾਰੇ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਬੜੀ ਹੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਕਾਬੂ ਕਰਦੀ ਆਈ ਹੈ। ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਅਸਿੱਧਾ ਕਬਜ਼ਾ ਇਕ ਪਾਸੇ ਉੱਚੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਰਿਆਦਾਂ ਵਾਲੇ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਉਪਰ ਹੈ। ਜਿਸ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਇਨ•ਾਂ ਡੇਰਿਆਂ ਨਾਲ ਸਦਾ ਹੀ ਵਿਰੋਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਕਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ਬੜੀ ਹੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸ ਪ੍ਰਸਪਰ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਡੇਰਿਆਂ ਦੀ ਵੋਟਾਂ ਬਟੋਰਨ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਹੁਣ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਸੱਤਾ ਦੀ ਵਾਗਡੋਰ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਆ ਜਾਣ ਦੇ ਨਾਲ ਡੇਰਿਆਂ ਦਾ ਰਾਫਤਾਂ ਭਾਜਪਾ ਵੱਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ,ਤੇ ਭਾਜਪਾ ਵੀ ਆਪਣੇ ਰਾਜਸੀ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਡੇਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਵਿਚ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪਈ ਹੈ। ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਰਾਸਟਰੀ ਜਨਰਲ ਸੈਕਟਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਤਰੁਨ ਚੁੱਗ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨੂੰ ਪੱਤਰ ਲਿਖਕੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਡੇਰਿਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਵੇ। ਉਨ•ਾਂ ਪੱਤਰ ਵਿਚ ਸ਼ਪਸ਼ਟ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ  ਡੀ ਜੀ ਪੀ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦੇਣ ਕਿ ਡੇਰੇ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਲੋਕਾਂ ਉਪਰ ਕਾਰਵਾਈ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਗੱਲ ਇਕ ਪਾਸੇ ਅਕਾਲੀ ਭਾਜਪਾ ਦੀਆਂ ਵਧ ਰਹੀਆਂ ਦੂਰੀਆਂ ਵੱਲ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਵਧ ਰਹੇ 'ਡੇਰਾ ਪ੍ਰੇਮ' ਵੱਲ ਵੀ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਡੇਰਿਆਂ ਤੇ ਸਿਅਸਤ ਦਾ ਇਹ ਨਾਪਾਕ ਗੱਠਜੋੜ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਵੀ ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਗੱਠ ਜੋੜ ਕੇਵਲ ਭਾਜਪਾ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਕਾਂਗਰਸ ਤੇ ਹੋਰ ਖੇਤਰੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵੀ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਗੱਠ ਜੋੜ ਦਾ ਲਾਹਾ ਲੈਣ ਦੀ ਤਾਕ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਹਰਿਆਣਾ ਵਿਚ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਨੇ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਕਾਂਗਰਸ ਰਾਜ ਵਿਚ ਜਿਸ ਤਰ•ਾਂ ਨਾਲ ਨਾਜਾਇਜ ਹਥਿਆਰ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੇ? ਜਿਸ ਤਰ•ਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਫੌਜ ਖੜੀ ਕੀਤੀ। ਜਿਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਟਕਰਾ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਲਿਆ ਕੇ ਖੜਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਇਹ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਨਹੀਂ। ਹੁਣ 42 ਵੀਂ ਵਾਰ ਹਾਈਕੋਟ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਨੂੰ ਟਿੱਚ ਜਾਨਣ ਵਾਲੇ ਅਖੌਤੀ ਬਾਬੇ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਕਿਸ ਮਜਬੂਰੀ ਵਿਚ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨੀ ਪਈ ਇਹ ਵੀ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਲੁਕੀ ਹੋਈ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਜੱਗ ਜਾਹਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੀਡੀਏ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਕਿੰਨੀ ਕੀਮਤ ਦੇਣੀ ਪਈ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਡੇਰਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਮੋਹ ਪਾਲਣ ਵਾਲੀ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਰਾਮਪਾਲ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਨਹੀਂ।
ਗੱਲ ਇਕ ਡੇਰੇ ਦੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਡੇਰਿਆਂ ਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਮਾਮਲਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ 1982 ਤੋਂ 1992 ਤੱਕ ਇਸ ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਨੂੰ ਭੋਗ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। 2007 ਵਿਚ ਸੱਚਾ ਸੌਦਾ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਦਾ ਟਕਰਾ ਵੀ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਨਹੀਂ। ਵਿਆਨਾ ਵਿਚ ਬੱਲਾਂ ਵਾਲੇ ਸੰਤਾਂ ਦੇ ਕਤਲ ਤੋਂ ਬਾਦ ਜਿਹੜੀ ਸਥਿਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦੁਆਬੇ ਵਿਚ ਬਣੀ ਸੀ ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਗਵਾਈ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇਕ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਮੁੱਦਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿਹੜੀਆਂ ਵੀ ਰਾਜਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਡੇਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰਾਜਸੀ ਮਨੋਰਥ ਲਈ ਵਰਤਣ ਵਿਚ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਸਮਝਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਕਿ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਸੰਭਵਾਨਾ ਨਾ ਬਣੇ ਕਿ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਤਨਾਅ ਨਾ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇ।
ਇਹ ਗੱਲ ਅਜੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦੂਰ ਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਬਹੁਤੀ ਅਬਾਦੀ ਜਿਹੜੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਹੈ। ਜਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਹਸਪਤਾਲ ਨਹੀਂ, ਜਿਨ•ਾਂ ਦਾ ਜਿਉਣਾ ਅੱਤ ਦੀ ਮਹਿੰਗਾਈ ਨੇ ਨਰਕ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਪੜਨ ਲਈ ਸਕੂਲ ਨਹੀਂ। ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਤੰਗੀਆਂ ਤੁਰਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਮਾਰੇ ਮਾਰੇ ਫਿਰਦੇ ਹਨ ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਫਲ ਦੱਸ ਕੇ ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਉਨ•ਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਕ ਲੁੱਟ ਦੀ ਉਮਰ ਨੂੰ ਲੰਮਿਆਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹੋ ਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਲੁੱਟ ਦਾ ਇਹ ਸਿਲਸਲਾ ਬੇਰੋਕ ਟੋਕ ਜਾਰੀ ਹੈ।
ਅਜੇ ਇਹ ਵਕਤ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਕਿ ਇਨ•ਾਂ ਡੇਰਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਹ ਸਵਾਲ ੍ਰਖੜੇ ਕਰਨ ਕਿ ਉਨ•ਾਂ ਦਾ ਡੇਰਾ ਉਨਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਕੇ ਦਿੰਦਾ, ਵਧੀਆ ਹਸਪਤਾਲ ਕਿਉ ਨਹੀਂ ਖੋਲਦਾ, ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਉਪਰਾਲਾ ਕਿਉ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜਵਾਨੀ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਬੇਕਸੂਰ ਲੋਕ ਕੈਂਸਰ ਵਰਗੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਭੇਂਟ ਚੜ• ਰਹੇ ਹਨ। ਲੁੱਟਾਂ ਖੋਹਾਂ ਵਧ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਸਰਕਾਰੀ ਤੇ ਗੈਰ ਸਰਕਾਰੀ ਗੁੰਡਾ ਗਰਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਨ•ਾਂ ਡੇਰਿਆਂ ਦੇ ਦੈਵੀ ਪੁਰਖ ਇਸ ਸਾਰੇ ਵਰਤਾਰੇ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਚੁੱਪ ਕਿਉਂ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ? ਉਹ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਬੋਲਦੇ? ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਏਕਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਲੋਕ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਿਉਂ ਹਨ? ਵੱਡੇ ਸਵਾਲ ਮੂੰਹ ਅੱਡੀ ਖੜੇ ਹਨ। ਜਿਹੜੇ ਜਵਾਬ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਰਾਜ ਸਤਾ ਉਪਰ ਕਾਬਜ ਬਹੁ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਦਲਾਲ ਭਾਂਵੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਾਰਟੀ ਜਾਂ ਰੰਗਦੇ ਹੋਣ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਏਜੰਡੇ ਉਪਰ ਨਾ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕ। ਇਸ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਚੇਤਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਚਾਨਣ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦੇਣ ਲਈ ਉੱਠਣਾ ਪਵੇਗਾ।

ਪੰਜਾਬ ਅਜੇ ਨਿੰਪੁਸਕ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸਿੱਪੀ ਗਿੱਲ

ਡਾ. ਤੇਜਿੰਦਰ ਵਿਰਲੀ 7696483600
ਸਿੱਪੀ ਗਿੱਲ ਦੇ ਗੀਤ ਦਸ ਮਿੰਟ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਰੋਤਿਆਂ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਕ ਪਾਸੇ ਇਸ ਗੀਤ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਵੀਡੀਓ ਦੇਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਰਾਂ ਲੰਮੀਆਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਇਸ ਗੀਤ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਵੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਰ ਪੱਖ ਤੋਂ ਇਸ ਗੀਤ ਦੀ ਪਰਖ ਪੜਚੋਲ ਕਰਕੇ ਇਸ ਗੀਤ ਨੂੰ ਨਾ ਕੇਵਲ ਨਕਾਰਿਆ ਹੀ ਹੈ ਸਗੋਂ ਅਦਾਲਤ ਦਾ ਬੂਹਾ ਵੀ ਜਾ ਖੜਕਾਇਆ ਹੈ। ਲੋਕ ਸੱਥਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇਕ ਲੋਕ ਫਤਵਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਯੂ ਟੀਊਬ ਉਪਰ ਇਸ ਦੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ ਉੱਥੇ ਫੇਸ ਬੁਕ ਉਪਰ ਇਸ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਲਾਮਬੰਦ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੀਤ ਵਿੱਚੋ ਗੁੰਡਾ ਗਰਦੀ ਦੀ ਬੋ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।
ਸਪੀਡ ਰੀਕਾਰਡ ਕੰਪਣੀ ਜਲੰਧਰ ਵੱਲੋਂ ਰੀਕਾਰਡ ਕੀਤੇ ਗਏ ਤੇ ਸਿੱਪੀ ਗਿੱਲ ਦੁਆਰਾ ਗਾਏ ਗਏ ਇਸ ਗੀਤ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਜਗਤ ਵਿਚ ਚੱਲੀ ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ ਨੂੰ ਇਸ ਕਦਰ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਅੰਗ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਵਰਗ ਜਿਹੜਾ ਅਕਸਰ ਹੀ ਸਮਾਜਕ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਗੈਰ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਣ ਦਾ ਆਦੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਇਸ ਚਰਚਾ ਵਿਚ ਵੀ ਗੈਰ ਹਾਜ਼ਰ ਹੀ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲੰਮੇ ਚੌੜੇ ਕਰਾਨ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਹਰ ਵਾਰ ਵਾਂਗ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਵਰਗ ਦੀ ਗੈਰ ਹਾਜਰੀ ਰੜਕਦੀ ਜਾਰੂਰ ਹੈ। ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਨੀਵਾਣਾ ਸਿਰਜਦਾ ਇਹ ਗੀਤ ਜੇ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ ਕਿ ਇਹ ਗੀਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੈਰ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਵਰਗ ਦੀ ਚੁੱਪ ਦੀ ਹੀ ਉਪਜ ਹੈ ਤਾਂ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਜਿਸ ਚੁੱਪ ਦਾ ਨਜਾਇਜ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਕੇ ਹਾਕਮ ਧਿਰਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜਵਾਨੀ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾਉਣ ਦਾ ਕਾਰਜ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਿਲਸਲਾ ਕਦੋ ਤੱਕ ਚੱਲੇਗਾ? ਤੇ ਅਜੇ ਇਸ ਨੇ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਨਿਘਾਰ ਹੋਰ ਸਰ ਕਰਨੇ ਹਨ ਇਹ ਇਸ ਲੇਖ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਂ ਨਹੀਂ। ਸਿੱਪੀ ਗਿੱਲ ਨੇ ਇਸ ਗੀਤ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜਵਾਨੀ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਰਜ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉਸ ਵਰਗ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰਿਆ ਵੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸ਼ਹੀਦ  ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਫਿਕਰਾਂ ਦੀ ਬਾਂਹ ਫੜ ਕੇ ਚਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਵਰਗ ਲਈ ਇਹ ਇਕ ਗੀਤ ਨਾ ਹੋਕੇ ਇਕ ਵੰਗਾਰ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਲੋਕ ਹਰ ਪੱਧਰ ਉਪਰ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ।
ਸਿੱਪੀ ਗਿੱਲ ਨੇ ਗੀਤ ਵਿਚ ਕੋਈ ਕਸਰ ਬਾਕੀ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ ਜਿਹੜੀ ਰੀਣ ਮਾਸਾ ਢਿੱਲ ਰਹਿ ਵੀ ਗਈ ਸੀ ਉਹ ਕਸਰ ਉਸ ਗੀਤ ਦੀ ਵੀਡੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਨੇ ਪੂਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਗੀਤ ਦੀ ਚਰਚਾ ਇਸ ਗੀਤ ਦੀ ਵੀਡੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਅਧੂਰੀ ਹੈ। 
ਕੋਈ ਵੀ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾ ਉਸ ਸਮਾਜ ਦਾ ਹੀ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਭਾਂਵੇ ਕਿ ਇਹ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਕਾਪੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਦੋ ਧਾਰੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਵੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਗੀਤ ਦਾ ਕੇਵਲ ਵਿਰੋਧ ਕਰ ਦੇਣਾ ਜਾਂ ਅਦਾਲਤ ਵਿਚ ਕੇਸ ਕਰ ਦੇਣਾ ਹੀ ਕਾਫੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਸਗੋਂ ਉਸ  ਸਮਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਵੀ ਬਣਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਉਪਜ ਹੈ ਇਹ ਗੀਤ। ਜਾਂ ਜਿਸ ਦੀ ਉਪਜ ਹਰ ਰੋਜ ਲੱਚਰ ਗਾਇਕੀ ਵਧ ਫੁੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਗੀਤ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹ ਚਰਚਾ ਵੀ ਚੱਲੀ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸੈਂਸਰ ਬੋਰਡ ਕੀ ਕਰਦਾ ਹੈ? ਜਦਕਿ ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਇਹ ਗੱਲ ਚੰਗੀ ਤਰ•ਾਂ ਨਾਲ ਸਮਝ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸੈਂਸਰ ਬੋਰਡ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਕੂਲਾਂ ਨਾਲੋ ਵਧ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੋਕੇ ਖੁੱਲਣਾ, ਸ਼ਰਾਬ ਦੀਆਂ ਛੇ ਨਵੀਆਂ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮਨਜੂਰੀ ਦੇਣਾ, ਨਸ਼ਿਆ ਦੇ ਦਰਿਆ ਦਾ ਬੇਰੋਕਟੋਕ ਵਗਣਾ ਤੇ ਇਸ ਤਰ•ਾਂ ਦੇ ਗੀਤ ਤੇ ਫਿਲਮਾਂ ਸਭ ਇਸੇ ਮਨਸ਼ਾ ਦੀ ਹੀ ਉਪਜ ਹਨ ਕਿ ਨੌਜਵਾਨ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ  ਸਰਾਭੇ ਦੇ ਰਾਹ ਨਾ ਪੈ ਜਾਣ। ਨੌਜਵਾਨਾ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾਉਣ ਵਿਚ ਸੈਂਸਰ ਬੋਰਡ ਵੀ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਸ ਗੀਤ ਦਾ ਆਰੰਭ ਇਕ ਅਪਾਹਜ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਦੌੜਨ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਤੁਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਤੇ ਜਿਹੜਾ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਸਮਰਥਾ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾ ਕੇਵਲ ਦੌੜ ਹੀ ਰਿਹਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦੌੜ ਜਾਣ …ਲਈ ਪੂਕਾਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਖ ਰਿਹਾ ਹੈ ਰੌਲੀ ਵਾਲਾ ਸਿੱਪੀ ਆ ਗਿਆ . . . ਅੱਜ ਲੈ ਕੇ ਜਾਊ । ਉਹ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਬਾਰ ਬਾਰ ਇਹ ਵਾਕ ਦੁਹਰਾਉਣਾ ਕਿ ''ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਿਹਾ ਸੀ'' ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ ਕਿ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ ਦੇ ਮੋਹਰੇ ਖੜਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ। ਜੀਵਨ ਦਾ ਇਹ ੀ ਇਕ ਫਲਸਫਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਦਰ ਵੜਕੇ ਦਿਨ ਕਟੀ ਕਰੋ। ਇਹ ਗੀਤ ਇਸ ਫਲਸਫੇ ਦੀ ਤਰਜ਼ਮਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਅਪਾਹਜ ਹੋਣਾ ਸਮਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੇ ਅਪਾਹਜ਼ ਹੋਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਦੋਹਾਂ ਲੱਤਾਂ ਦੇ ਭਾਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਖੜਾ ਉਹ ਗੁੰਡਾ ਅਨਸਰਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਿਵੇਂ ਖੜ ਜਾਊ। ਸਿੱਪੀ ਗਿੱਲ ਦਾ ਲਲਕਾਰਨਾ ਤੇ ਲੋਕਾਂ  ਦਾ ਅੰਦਰੀ ਜਾ ਵੜਨਾ ਗੁੰਡਾ ਕਲਚਰ ਦਾ ਮਨੋਂ ਇੱਛਤ ਯਥਾਰਥ ਹੈ।
ਇਹ ਗੀਤ ਦਾ ਸਬੰਧ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨਾਲ ਹੈ। ਸਿੱਪੀ ਦਾ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੇਮਕਾ ਨੂੰ ਲੈਣ ਆਉਣਾ ਹੀ ਪਿੰਡ ਦੀ ਦਰਦ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਆਰੰਭ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਦੀ ਹੋਣੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸਿੱਪੀ ਗਿੱਲ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮਕਾ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਗੀਤ ਪਿਆਰ ਦੀ ਦਰਦ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਗੀਤ ਨਾ ਹੋਕੇ ਮੱਛਰੀ ਮੰਡੀਰ ਦੀ ਗੁੰਡਾ ਗਰਦੀ ਦਾ ਗੀਤ ਹੈ। ਜਿਹੜੀ ਗੁੰਡਾ ਗਰਦੀ ਕਈ ਤਰ•ਾਂ ਦੇ ਸਵਾਲ ਖੜੇ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਿਨ•ਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪਾਸਾ ਵੱਟਕੇ ਲੰਗਿਆਂ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਪਾਸਾ ਵੱਟਕੇ ਲੰਘਣ ਕਰਕੇ ਹੀ ਪੰਜਾਹਬੀ ਕਲਚਰ ਵਿਚ ਵਿਗਾੜ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਗੀਤ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਿਆਰ ਦੇ ਬਦਲ ਰਹੇ ਅਰਥ ਤੇ ਬੇਵੱਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸਮਾਜ ਇਸ ਗੀਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਬਣਦੇ ਹਨ।
ਪਹਿਲਾ ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ ਹੈ ਪਿੰਡ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਜਿਹੜੀ ਸੂਚਨਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰੌਲੀ ਵਾਲਾ ਗਿੱਲ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੇਮਕਾ ਨੂੰ ਲੈਣ ਵਾਸਤੇ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅੰਦਰ ਵੜ ਜਾਣ ਤਾਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਦਾ ਕੋਈ ਜੀ ਨਾ ਨੁਕਸਾਨਿਆਂ ਜਾਵੇ। ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਸਪੀਕਰ ਵਿੱਚੋਂ ਹੁੰਦੀ ਇਹ ਅਪੀਲ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ ਕਿ ਖੂਨ ਖਰਾਬਾ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਅਖੀਰ ਤੱਕ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਪੀਲ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਵੀ ਸੰਕੇਤ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਦੀਨ ਦੁਖੀ ਦੇ ਰਾਖੇ ਬਣਕੇ ਉਸ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਸਨ ਕੀ ਹੁਣ ਬਦਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ? ਗੁਰਦੁਵਾਰਿਆਂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇਕ ਸਾਨਾ ਮੱਤਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਪੰਜ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਰਵਾਇਤ ਨੂੰ ਦਹਰਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਂਵੇ ਕਦੀ ਮਸੰਦਾਂ ਤੇ ਕਦੀ ਹੋਰ ਸਮਾਜ ਦੋਖੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਗੁਰਦਵਾਰਿਆਂ ਉਪਰ ਵਕਤੀ ਤੌਰ ਉਪਰ ਕਾਬਜ ਵੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਗਵਾਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਤ ਗੁਰਾਂ ਦੇ ਉਸ ਮਹਾਨ ਫਲਸਫੇ ਦੀ ਹੀ ਹੋਈ ਹੈ ਦੋਖੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਨਹੀਂ।
ਸਿੱਪੀ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਅਨਾਉਸਮੈਂਟ ਕਿ ਦਸ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮਕਾ ਉਸ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਖੂਨ ਖਰਾਬਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਸ ਮਹਾਨ ਸੰਸਥਾ ਉਪਰ ਫਿਰ ਸਮਾਜ ਦੋਖੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਕਬਜਾ ਹੈ ਭਾਂਵੇ ਉਹ ਵਕਤੀ ਹੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਮਹਾਨ ਸੰਸਥਾ ਤੋਂ ਲੋਕ ਵਾਕ ਸਾਹਿਬ ਲੈਕੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਦਿਨ ਦਾ ਆਰੰਭ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕੀ ਉਸ ਸਥਾਨ ਉਪਰੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਵੜ ਜਾਣ ਦੀ ਤੇ ਕੁੰਡੇ ਜਿੰਦੇ ਲਾ ਲੈਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ? Ñਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭੇਡਾਂ ਬਣ ਜਾਣ ਦਾ ਤੁਗਲਕੀ ਫਰਮਾਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਸਿੱਪੀ ਦਾ ਇਹ ਫਰਮਾਨ ਕਿਸੇ ਅਹਿਮਦਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਜਿਹੜਾ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਧਨ ਮਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਭੈਣਾ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਵੀ ਲੁੱਟਦਾ ਸੀ ਤੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਚੈਲਿੰਜ ਵੀ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਨਾਦਰਸ਼ਾਹ ਦਾ ਫਰਮਾਨ ਤਾਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਪਾਠੀ ਦਾ ਨਹੀਂ। ਜਿਸ ਮਹਾਨ ਸੰਸਥਾ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ•ਾਂ ਦੀਆਂ ਮਿੱਥਾਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਣ ਕਿ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚੋਂ ਕਾਂ ਇਸਨਾਨ ਕਰਕੇ ਹੰਸ ਬਣ ਬਣ ਉੱਡਦੇ ਹੋਣ ਉੱਥੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭੇਡਾਂ ਬੱਕਰੀਆਂ ਬਣ ਜਾਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕਰਨਾ ਗੁਰਦੁਵਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਿੱਥ ਨੂੰ ਤਾਰ ਤਾਰ ਕਰਕੇ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ ਨੂੰ ਅਹਿਮਦਸ਼ਾਹ ਤੇ ਨਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ ਦੇ ਤੁਲ ਕਰਨਾ ਹੈ।  ਭਾਂਵੇ ਫੇਸ ਬੁਕ 'ਤੇ ਹੋਏ ਵੱਡੇ ਵਿਰੋਧ ਕਰਕੇ ਗੀਤ ਵਿੱਚੋਂ ਹੁਣ ਇਹ ਸੀਨ ਕੱਟ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਇਹ ਸੀਨ ਸਾਂਭਿਆ ਪਿਆ ਹੈ।
ਹੈਪੀ ਰਾਏਕੋਟੀ ਦੇ ਲਿਖੇ ਇਸ ਗੀਤ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਨਾਇਕ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਖਲਨਾਇਕ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਆਪਣੇ ਮੂਹੋ ਇਹ ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ, ''ਨਾਇਕ ਨਹੀਂ ਖਲਨਾਇਕ ਹਾਂ ਮੈਂ ਜੁਲਮੀ ਬੜਾ ਦੁਖਦਾਇਕ ਹਾਂ ਮੈ''। ਇਸ ਖਲਾਨਾਇਕ ਗੀਤ ਦਾ ਜੇ ਅਸਲ ਚੇਹਰਾ ਦੇਖਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਹੈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਜਿਹੜਾ ਦਿਨ ਦਿਹਾੜੇ ਇਕ ਨਿਬਾਲਗ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਾਰਾ ਸਰਕਾਰੀ ਤੰਤਰ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਇਸ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਕਾਰਵਾਈ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਿਹੜੀ ਫੋਟੋ ਉਸ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਦੇਹੀ ਵਾਸਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰੀ ਗਈ ਉਸ ਵਿਚ ਵੀ ਉਹ ਹਾਕਮ ਧਿਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਟੇਜ ਉਪਰ ਖੜਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਸਬੰਧ ਇਸ ਗੱਲ ਨਾਲ ਸੀ ਕਿ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਅਸਿੱਧੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪੁਲਿਸ ਤੰਤਰ ਕੇਵਲ ਮੂਕ ਦਰਸ਼ਕ ਬਣਕੇ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਬੱਚਾ ਬੱਚਾ ਜਿਹੜਾ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਗਵਾਹ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਬਾਅ ਮੋਹਰੇ ਨਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਹੀ ਖੜ ਸਕਿਆ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਸ੍ਰਪਰਸਤੀ ਵਾਲਾ ਤੰਤਰ। ਆਖਰ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਜੇਲ• ਜਾਣਾ ਪਿਆ। ਇਹ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅਗਾਹ ਵਧੂ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਖੱਬੀਆਂ ਧਿਰਾਂ ਤੇ ਜਾਗਦੇ ਸਿਰਾਂ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਗੀਤ ਦੇ ਅਸਲ ਨਾਇਕ ਨੂੰ ਜੇਲ• ਜਾਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਜਿੱਥੇ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਕੁੱਖ ਵਿਚ ਮਾਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਹੈ ਇਹ ਜਾਂ ਇਸ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਗੀਤ ਜਿੱਥੇ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ ਧੀਆਂ ਦੀ ਹੋਣੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਹੈਪੀ ਰਾਏਕੋਟੀ ਤੇ ਸਿੱਪੀ ਗਿੱਲ ਵਰਗੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਨੀਂਦ ਹਰਾਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉੱਥੇ ਹਰ ਮਾਂ ਬਾਪ ਇਹ ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਧੀਆਂ ਦਾ ਬਾਪ ਨਾ ਬਣੇ। ਇਸ ਲਈ ਇਕ ਲੋਕ ਲਾਮਬੰਦੀ ਦੀ ਲੋੜ ਜਿੱਥੇ ਨੌਜਵਾਨ ਲੜਕਿਆਂ ਲਈ ਹੈ ਉੱਥੇ ਧੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਹੈ ਜਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਿਚ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਮਹੌਲ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਇਕ ਪਾਸੇ ਗੁੰਡਾ ਗਰਦੀ ਦੀ ਸਿਖਰ ਸਿਰਜਦਾ ਇਹ ਗੀਤ ਚਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂਆਂ ਤੇ ਬਣੀ ਫਿਲਮ ਪੀਕੇ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਦੱਖਣ ਪੰਥੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵੰਗਾਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਤੋਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਬੜਾ ਹੀ ਸਰਲ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਗਾਂਹ ਵਧੂ ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਕਿਨ•ਾਂ ਕਿਨ•ਾਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਤੋਂ ਕਿੰਨੇ ਕਿੰਨੇ ਵੱਡੇ ਖਤਰੇ ਹਨ।

ਨਵੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਔਰਤਾਂ 'ਤੇ ਅਸਰ

                                                                      ਡਾ. ਤੇਜਿੰਦਰ ਵਿਰਲੀ 7696483600
ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਲਤਾੜੀ ਔਰਤ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਮਾਰੂ ਨੀਤੀਆਂ ਨੇ  ਹੋਰ ਵੀ ਕੁਚਲ ਕੇ

ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜਿਨਾਂ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਨ•ਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਉਦਾਰ ਹਨ? ਇਨ•ਾਂ ਨਵੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਨਵਾਂ ਕੀ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਹੈ? ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸਵਾਲ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਜਵਾਬ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ-
ਜਿਸ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੇ ਇਸ ਔਰਤ ਨੂੰ ਇਕ ਜੀਵ ਤੋਂ ਘਟਾਕੇ ਇਕ ਵਸਤੂ ਹੀ ਬਣਾਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅੱਧੀ ਅਬਾਦੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਘਿਰੀ ਹੋਈ ਹੋਵੇ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਬਾਕੀ ਦੀ ਵਸੋਂ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਸੁਖੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ? ਇਸ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਬੜੀ ਹੀ ਆਸਾਨੀ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪਿੱਛਲੇ 40 ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਭਾਵ 1971 ਤੋਂ 2011 ਤੱਕ ਇਕੱਲੇ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੇ ਕੇਸਾਂ ਵਿਚ ਹੀ 8 ਗੁਣਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ। ਭਾਰਤ ਸੰਬੰਧੀ ਯੂ ਐਨ ਦੀ ਰੀਪੋਰਟ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਾਕੀ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਧੇਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਹੀ ਵਾਪਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੀ ਵਧੀਕੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਲੜਨਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਜਟਿਲ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਰ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਜੇ ਕਰ ਅਨੁਪਾਤਕ ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਕਿਤਾਬ ਲਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਬਲਾਤਕਾਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਸ ਵਰਗ ਨਾਲ ਵੱਧ ਹੋ ਰਹੇ। ਜਿਸ ਵਰਗ ਕੋਲ ਆਮਦਨ ਦੇ ਸਾਧਨ ਸੀਮਤ ਹਨ ਜਾਂ ਨਾ ਮਾਤਰ ਹੀ ਹਨ। ਜਿਨ•ਾਂ 'ਚ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਿਰਤ ਸ਼ਕਤੀ ਵੇਚਕੇ ਹੀ ਗੁਜਾਰਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ•ਾਂ ਸਾਧਨ ਹੀਣ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਖੌਤੀ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਨੀਤੀਆਂ ਨੇ ਹੋਰ ਵੀ ਔਖਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਨ•ਾਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜਿੱਥੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ 80% ਅਬਾਦੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਦ ਤੋਂ ਬਦਤਰ ਹੋਈ ਹੈ ਉੱਥੇ ਇਨ•ਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਹੋਰ ਵੀ ਤਰਸਯੋਗ ਬਣ ਗਈ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੀਆਂ ਅਖੌਤੀ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਨੀਤੀਆਂ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਉਨ•ਾਂ ਵਰਗਾਂ ਉਪਰ ਹੋਰ ਵੀ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਪਾਇਆ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਸਮਾਜਕ ਦਮਨ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਸਨ ਤੇ ਜਿਨ•ਾਂ ਕੋਲ ਆਮਦਨ ਦੇ ਵਸੀਲੇ ਨਾ ਮਾਤਰ ਹੀ ਸਨ। ਜੇ ਉਸ ਵਰਗ ਨੂੰ ਜਮਾਤੀ ਤੌਰ ਉਪਰ ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਗਰੀਬੀ ਦੀ ਰੇਖਾ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਰਹਿ ਰਹੇ ਉਨ•ਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਲਿਤ ਕਿਹਾ ਜਾਣਾ ਵੀ ਠੀਕ ਹੈ। ਜਾਤੀ ਤੌਰ ਉਪਰ ਇਹ ਅਖੌਤੀ ਉੱਚੀਆਂ ਤੇ ਨੀਵੀਂਆਂ ਜਾਤਾਂ ਦੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਰਜਨੀ ਐਕਸ ਡਿਸਾਈ ਨੇ 24 ਅਪ੍ਰੈਲ 1998 ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਚੇ '' ਮੁਦਰਾ ਫੰਡ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਪਸਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ''ੇਲੁੱਟੇ- ਪੁੱਟੇ ਕਾਮੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਇਸ ਸਮੂਹ ਅੰਦਰ ਔਰਤਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੱਬੀਆਂ ਅਤੇ ਲੁੱਟੀਆਂ ਪੁੱਟੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਅੰਦਰ ਜਿੱਥੇ ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਥੁੜੋਂ, ਗਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਆਰਥਿਕ ਕਾਰਨਾ ਕਰਕੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਖੁਰਾਕ ਘੱਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਧ ਕਮਾਊ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਅੰਦਰ ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਨੀਵੀ ਅਨੁਪਾਤ (927-1000) ਦੇ ਕਾਰਨਾ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕ ਹੈ। ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਮੁਦਰਾ ਫੰਡ, ਸੰਸਾਰ ਬੈਂਕ ਦੇ ' ਕਿਰਸ' ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਪੂਰੇ ਜੁਲਮ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਖੁਰਾਕ ਦੀਆਂ ਰਾਸ਼ਨ ਕੀਮਤਾਂ ਦੁੱਗਣੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ।, ਸਾਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ  ਤੋਂ ਹੀ ਇਸ ਦੱਬੇ ਕੁਚਲੇ ਅਤੇ ਭੁੱਖਮਰੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਦੀ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਮਾੜੀਆਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਅੰਦਰ ਰਾਸ਼ਨ ਦੇ ਕੋਟੇ ਘਟਾਉਣ ਨਾਲ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਲੰਬੀਆਂ ਲਾਈਨਾ ਵਿੱਚ ਖੜੇ• ਹੋਕੇ ਵਧੇਰੇ ਟਾਈਮ ਖਰਚ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਵਿਅਰਥ ਮਿਹਨਤ ਵਿਚ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਰਬਾਂ ਘੰਟੇ।''( ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਉਪਰ ਮਾਰੂ ਹਮਲਾ ਪੰਨਾਂ 222-223।)
ਕੁਲ ਔਰਤ ਕਾਮਿਆਂ ਦਾ 80% ਹਿੱਸਾ ਖੇਤਾ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਖੇਤ ਮਜਦੂਰ ਜਾਂ ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਜੋਂ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਛਾਂਟੀਆਂ ਦੇ ਰੁਝਾਨ ਅਤੇ ਸਨਅਤੀ ਖੜੋਤ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਵੀ ਕਿਰਤ ਦੀ ਮੰਡੀ ਵਿਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਭਾਲ ਲਈ ਇਕ ਤੋਂ ਦੂਸਰੀ ਥਾਂ ਜਾਣਗੀਆਂ ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਲ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਤੇ ਜਗੀਰਦਾਰ ਨੂੰ ਸਸਤੀ ਕਿਰਤ ਸ਼ਕਤੀ ਮਿਲੇਗੀ। ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਘਾਟ ਕਰਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਸਥਾਨਕ ਭੌਇ ਸਰਦਾਰਾਂ,ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ, ਤੇ ਵਿਉਪਾਰੀਆਂ ਦੇ ਰਹਿਮੋਂ ਕਰਮ ਉਪਰ ਵਧੇਰੇ ਨਿਰਭਰ ਹੋਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਛਾਂਟੀਆਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁਹਿੰਮ ਨਾਲ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰੀਆਂ ਸਨਅਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੈਰ ਜਥੇਬੰਦਕ ਸੈਕਟਰ ਇਸ ਤਰ•ਾਂ ਦੇ ਵੀ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਉਨ•ਾਂ ਦੀ ਕਿਰਤ ਦਾ ਮੁੱਲ ਵੀ ਏਨ•ਾਂ ਘੱਟ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪੇਟ ਭਰ ਕੇ ਖਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਜਿਵੇ ਕੱਪੜੇ ਸਿਉਣਾ, ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਸਰਕਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨੇ , ਮੱਛੀਆਂ ਸਾਫ ਕਰਨਾ, ਚਾਹ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਤੋੜਨਾ ਢਾਕਾ ਦੇ ਸਲਾਈ ਕਾਮੇ ਇਕ ਰੁਪਏ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਮਜਦੂਰੀ ਲੈਕੇ ਇਕ ਬਰਾਂਡਿਡ ਕਮੀਜ ਦੀ ਸਲਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੰਡੀ ਵਿਚ ਕੀਮਤ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਆਦਿ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੀ ਕਿਰਤ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਦੋ ਡੰਗ ਦੀ ਰੋਟੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਮਾ ਸਕਦੀਆਂ। ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਨੇ ਜਿੱਥੇ ਸਰਮਾਏਦਾਰਾਂ ਲਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਭੂਗੋਲਿਕ ਹੱਦਾਂ ਖੋਲ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ ਉੱਥੇ ਕਿਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਹੱਥੇ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਰਤ ਕਾਨੂੰਨਾ ਵਿਚ ਸੋਧ ਕਰਕੇ ਕਿਰਤੀਆਂ ਤੋਂ ਉਨਾਂੰ ਦੇ ਜਮਹੂਰੀ ਹੱਕ ਵੀ ਖੋਹ ਲਏ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਾਰੂਤੀ ਉਦਯੋਗ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੇ ਕਾਮਿਆਂ ਉਪਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਨੰਗੀ ਚਿੱਟੀ ਗੁੰਡਾ ਗਰਦੀ। ਜਾਂ ਮਰਦ ਕਾਮਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਤਾਕਰੂਜ਼ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਪ੍ਰ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਜੋਨ ਦੀਆਂ ਸੈਕੜੇ ਔਰਤਾਂ 'ਤੇ ਬੰਬਈ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਲਾਠੀਆਂ ਵਰ•ਾਈਆਂ ਅਤੇ ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿਚ ਤੁੰਨ ਦਿੱਤਾ। ਵਰਗੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਗਵਾਈ ਹਨ ਕਿ ਕਿਰਤ ਦੀ ਮੰਡੀ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਨੰਗੀ ਚਿੱਟੀ ਲੁੱਟ ਨੇ ਕਿਰਤੀਆਂ ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਆਰਥਿਕ ਕਚੂਮਰ ਕੱਢਿਆ ਹੈ ਉਸ ਦੇ ਜਥੇਬੰਦਕ ਜਵਾਬ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਸਥਾਨਕ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦਾ ਪੁਲਿਸ ਤੰਤਰ ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਦੁਰ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੇ ਕਰ ਉਹ ਅਦਾਲਚ ਵਿਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਨਵੇਂ ਕਿਰਤ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਹੱਕ ਮੰਗਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿਚ ਤੁਨਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਲੁੱਟ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾਂ ਕਿਸੇ ਇਕ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਉਸ ਵਿਸ਼ਵੀ ਪਿੰਡ ਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਵੀਂਆਂ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀਆਂ ਨੇ ਸਾਮਰਾਜੀਆਂ ਦੀ ਲੁੱਟ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਖਿਲਾਫ  ਜਥੇਬੰਧਕ ਇਕਮੁੱਠਤਾ ਦੀ ਅਵਾਜ ਅਜੇ ਸੰਸਾਰ ਪੱਧਰ ਉਪਰ ਲਾਮਬੰਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ।

'' ਅਜਿਹੀ ਆਰਥਿਕ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਅਖੌਤੀ ਆਰਥਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਹੇਠ ਔਰਤਾਂ 'ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਤੇ ਸਮਾਜਕ ਹਮਲਾ ਵੀ ਤਿੱਖਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਿੱਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਸਥਾਨਕ ਤੋਂ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਸੁੰਦਰਤਾ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਭਾਰਤ ਅੰਦਰ ਤੇ ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅੰਦਰ ਗਿਣ ਮਿਥ ਕੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਉਭਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਦੋਕਿ ਇਸ ਜਨੂੰਨ ਤੋਂ ਮੁਨਾਫੇ ਉਹ ਨਿਗਮ ਕਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਅਜਿਹੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਉਤਪਾਦਨਾਂ ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਵਿਖਾਵੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਔਰਤਾਂ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੱਧ ਵਰਗ 'ਤੇ ਨਿਮਨ ਮੱਧ ਵਰਗ ਦੀਆਂ ਨੌਜਵਾਨ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਉਪਰ ਅਸਰ ਪਿਆ ਹੈ।' ਬਿਊਟੀ ਪਾਰਲਰਾਂ ਅਤੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਲਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਰੀਮਾਂ ਜੋ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਲਾਰਾ ਲਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਦੀ ਗਵਾਈ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੀ ਮੰਡੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੀ ਦਲੀਲ ਮੁਤਾਬਿਕ ਵੇਸਵਾ ਗਮਨੀ ਪੂਰੀ ਤਰ•ਾਂ ਜਾਇਜ਼ ਸਰਗਰਮੀ ਹੈ। ਜੋ 'ਸੇਵਾ ਸੈਕਟਰ' ਦੀ ਇਕ ਹੋਰ ਸਨਅਤ ਹੈ। ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦਰਅਸਲ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ 'ਕਾਮ ਸੈਰ ਸਪਾਟੇ' ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਿੱਕਾ ਕਮਾਉਣ ਵਾਲੀ ਵੱਡੀ ਸਨਅਤ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੁਲ ਔਰਤ ਕਾਮਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿੱਧੇ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਗਭਗ 13 % ਔਰਤਾਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਹੁਣ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਦੇ ਢਹਿ ਢੇਰੀ ਹੋ ਜਾਣ , ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਰਜ਼ੇ ਮੋੜਨ ਦੀ ਦਾਬ ਅਤੇ ਤਿੱਖੇ ਹੋ ਰਹੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਕਰਕੇ  ਹੋਰ ਵੱਧ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਇਨ•ਾਂ ਧੰਦਿਆਂ ਵਿਚ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਵੇ ਹੀ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਮੁਦਰਾ ਫੰਡ ਦੇ ਢਾਂਚਾਗਤ ਵਿਵਿਸਥਾ ਸਮਝੋਤਿਆਂ ਅਧੀਨ ਪਹਿਲਾਂ ਰੂਸੀ ਸੰਘ ਤੇ ਪੂਰਬੀ ਯੂਰਪ ਅੰਦਰ ਵੇਸਵਾਗਮਨੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ ਹੈ। '' ( ਉਹੀ ਪੰਨਾਂ 224) ਭਾਰਤ ਅੰਦਰ ਵੀ ਸੈਰ ਸਪਾਟੇ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਦੇਣ ਲਈ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹੀ ਵਿਚਾਰਾ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੇ ਦੌਰ ਅੰਦਰ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕਮਾਈ ਦੇ ਘਟ ਰਹੇ ਮੌਕਿਆਂ ਤੇ ਵਧ ਰਹੀ  ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦੇ ਮਾਰੂ ਪੰਜਿਆਂ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਫਸਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਕਿਰਤ ਸ਼ਕਤੀ ਵੇਚਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ਘਟ ਰਹੇ ਹਨ ਜੀਉਂਦੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਇਸ ਨਿਮਨ ਵਰਗ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਇਸ, ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਜਾਣਾ ਕੋਈ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਗਲ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿਸੇ ਸਮਾਜ ਪ੍ਰਬੰਦ ਵਿਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਵਧਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਰਦਾ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦਾ ਵਧ ਸਾਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਔਰਤਾਂ ਕੇਵਲ ਘਰ ਦੀ ਚਾਰ ਦੀਵਾਰੀ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਹੋਕੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਹੀ ਮਜਬੂਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਗੋਂ ਉਨ•ਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾਂ ਉਪਰ ਮਰਦ ਦੀ ਜਗੀਗਦਾਰ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵੀ ਹਾਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਹ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਧੱਕੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਰਥਿਕ ਤੰਗੀਆਂ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚੋਂ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਪਰਿਵਾਰ ਲੰਘਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਔਰਤ ਹੀ ਬੌਝ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਨਵ ਜੰਮੀ ਧੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵੀ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬਿਰਧ ਮਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵੀ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਨੇ ਜਿੱਥੇ ਖਪਤ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅੰਗ ਬਣਾ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਔਰਤ ਵੀ ਖਪਤ ਦੀ ਇਕ ਵਸਤ ਮਾਤਰ ਬਣਕੇ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਮਧ ਵਰਗੀ ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਨਿਮਨ ਮਧ ਵਰਗੀ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ ਹੀ ਇਹ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ  ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਇਨਸਾਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਜੇ ਕਰ ਇਹ ਹਾਸ਼ੀਏ ਉਪਰ ਰਹਿ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਜਿਸ ਵਰਗ ਦੇ ਮਰਦ ਨੂੰ ਇਨਸਾਨ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਉਸ ਵਰਗ ਦੀ ਔਰਤ ਦੀ ਹੋਣੀ ਤਾਂ ਵਿਚਾਰੀ ਉਹ ਹੀ ਜਾਣਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ਬਜਾਰ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋਇਆ ਉੱਥੇ ਬਜਾਰ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾ ਲਈ ਗਾਹਕ ਦੇ ਕੋਲ ਬਜਾਰ ਪਹੁਚਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਜਿੱਥੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਵਸੋਂ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਉੱਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸਗੋਂ ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਅਣਚਾਹੀ ਲੋੜ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਦੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਲਾਲਚ ਵੱਡਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਇਨ•ਾਂ ਲਾਲਚਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ  ਲਈ ਮਰਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦਾਜ ਲੈਣ ਦਾ ਲਾਲਚ ਪ੍ਰਭਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਕ ਮਰਿਆਦਾ ਨੂੰ ਛਿੱਕੇ ਉਪਰ ਟੰਗ ਕੇ ਲਾਲਚੀ ਲੋਕ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਭਦੇ ਸਗੋਂ ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਲੰਮੀ ਲਿਸਟ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਇਹ ਮੰਗਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਨਾ ਕਰ ਸਕਣ ਵਾਲੇ ਬਦ ਕਿਸਮਤ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦਾਜ ਦੀ ਬਲੀ ਚੜ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਵੀ ਸਾਧਨ ਹੀਣ ਲੋਕ ਆਪਣੀਆਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਦਾਜ ਦੀ ਭੇਟਾ ਚੜਦੇ ਦੇਖਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਮਾਰੂ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਦਹੇਜ ਨਾਲ ਮਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹੋਰ ਵੀ ਵਧ ਗਈ ਹੈ। ਔਰਤ ਸਮਾਜ ਦਾ ਕੇਵਲ ਮਰਦ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਮਜੋਰ ਵਰਗ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਔਰਤ ਵਾਲੀ ਧਿਰ ਵੀ ਕਮਜੋਰ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕਮਜੋਰ ਧਿਰ ਦਾ ਗਰਭ ਵਿਚ ਖਾਤਮਾਂ ਕਰ ਦੇਣ ਦਾ ਫਲਸਫਾ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੀਆਂ ਔਰਤ ਵਿਰੋਧੀ ਪਰਸਿਥੀਆਂ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਬਲਵਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਤਿ ਵਿਕਸਤ ਤਕਨੋਲਜੀ ਦੇ ਇਸ ਜੁੱਗ ਵਿਚ ਔਰਤ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਤਲ ਕਰਨ ਦਾ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਵਰਤਾਰਾ ਹੋਰ ਵੀ ਜੋਰ ਫੜ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਹੋਰ ਵੀ ਗੰਭਾਰ ਸੰਕਟ ਉਤਪਣ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਬਣ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਅਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਖਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਬਦਲ ਤਲਾਸ਼ਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਦਿੱਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾ ਤੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ

ਡਾ. ਤੇਜਿੰਦਰ ਵਿਰਲੀ (9464797400)

ਇਕ ਤੋਂ ਬਾਦ ਇਕ ਘੁਟਾਲੇ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਦ ਹੁਣ ਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਵਰੀਵਾਲ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ‘ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ’ ਬਣਉਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪਾਰਟੀ ਬਣਾਉਣ ਨੂੰ ਲੈਕੇ ਹੀ ਟੀਮ ਅੰਨਾਂ ਵਿਚ ਦੋਫਾੜ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਟੀਮ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ ਟੀਮ ਅੰਨਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋਕੇ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸਗੋਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਤਾ ਉਪਰ ਕਾਬਜ ਧਿਰਾਂ ਤੇ ਆਪੋਜੀਸ਼ਨ ਦਾ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਰਾਜਸੀ ਧਿਰਾਂ ਦਾ ਨਾਪਾਕ ਗਠਜੋੜ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। 
   

ਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ ਪਿੱਛਲੇ ਦਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸਬੂਤਾਂ ਸਮੇਤ ਇਲਜਾਮ ਲਾਏ ਕਿ ਸੋਨੀਆਂ ਦੇ ਜਵਾਈ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਬਰਟ ਵਡੇਰਾਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਰਕੇ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਦੀ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਜਾਇਦਾਦ ਬਣਾਈ ਹੈ।

ਕੇਜ਼ਰੀਵਾਲ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਬੰਬ ਬੀ.ਜੇ.ਪੀ ਉਪਰ ਡਿਗਿਆ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੱਡੀ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਨਿਤਿਨ ਗਟਕਰੀ ਕਿਵੇ ਇਕ ਸਧਾਰਨ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਮਾਲੋਂ ਮਾਲ ਹੋਕੇ ਆਮ ਤੋਂ ਖਾਸ ਹੋ ਗਿਆ। ਜੋ ਵਡੇਰਾ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਕੀਤਾ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਦਾ ਸਾਰਟੀਫੀਕੇਟ ਨਿਤਿਨ ਗਟਕਰੀ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਤੇ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਨੇ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਵਾਰ ਰੀਲਾਇਸ ਕੰਪਣੀ ਉਪਰ ਸੀ ਇਸ ਕੰਪਣੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਸਭ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਕਿਵੇਂ ਰਾਸਟਰ ਨਾਲੋਂ ਵੱਡਿਆਂ ਕੀਤਾ? ਇਸ ਦੇ ਬਦਲੇ ਵਿਚ ਰੀਲਾਇਸ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿੱਦਾਂ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਤੈਆਂ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਂਵੇ ਰੀਲਾਇਸ ਸਮੇਤ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਹੋਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਆਪੇ ਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਪਰ ਆਮ ਆਦਮੀ ਇਸ ਸਾਰੇ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਤੇ ਸਮਝ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਆਖਰ ਕੀ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ?

ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਠੱਗੀਆਂ ਮਾਰਕੇ ਕਮਾਏ ਕਾਲੇ ਧੰਨ ਦੇ ਅੰਬਾਰ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਬੈਂਕਾਂ ਵਿਚ ਕਿਵੇਂ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ? ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਾਜਸੀ ਪਾਰਟੀ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਸ ਕਠਿਨ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਵੀ ਆਰੰਭ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਟੀਮ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੈਰ ਪਾਰਲੀਮਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਉਹ ਸਪੇਸ ਮੱਲ ਲਈ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਖੱਬੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਖਾਲੀ ਛੱਡੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਜਿੰਨੀ ਸਮਰਥਾ ਹੈ ਉਹ ਉਸ ਤੋਂ ਵੱਧਕੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਜਿਹੜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ ਉਹ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਸਰਗਰਮ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕੋਂ ਥਾਲੀ ਦੇ ਚੱਟੇ ਵੱਟੇ ਸਿੱਧ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਾਜਸੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ ਪਰ ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ ਵੱਖਰੇ ਵੱਖਰੇ ਹਨ।

ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦੇ ਵਿਕੇਂਦਰੀਕਰਨ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਉੱਪਰ ਖੜੀ ਹੈ। ਕੇਜ਼ਰੀਵਾਲ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦਾ ਵਿਕੇਂਦਰੀਕਰਨ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੀ ਲਾਗੂ ਰਹੇਗਾ ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੀ। ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਹੋਵੇਗਾ ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਵੀ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਜਿੱਥੋਂ ਇਸ ਟੀਮ ਦਾ ਆਗਾਜ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਉਤਸ਼ਾਹ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਇਕ ਆਸ ਦੀ ਕਿਰਨ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਲੋਕ ਹੁਣ ਤਬਦੀਲੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਿਆਸਤ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਹਸਤੀਆਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦੇ ਵੀ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਏਨਾਂ ਅਸਾਨ ਨਹੀਂ। ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿਚ ਚੋਣਾ ਇਕ ਜਟਲ ਤੇ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਕਾਰਜ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਸਰਲ ਹੈ ਪਰ ਹੈ ਬੜਾ ਹੀ ਜਟਲ। ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਚੋਣਾ ਤੋਂ ਭੱਜ ਹੀ ਜਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਨੂੰ ਇਕੋਂ ਥਾਲੀ ਦੇ ਚੱਟੇ ਵੱਟਿਆਂ ਤੋਂ ਹੀ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਖਤਰਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਂਦਾ ਜੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਵਿਚ ਜੀਵਤ ਰੱਖਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਸਿਆਸਤ ਦਾ ਅਧਿਆਇ ਆਰੰਭ ਹੋਵੇ। ਕੀ ਇਹ ਆਰੰਭ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ? ਇਸ ਨੇ ਵੀ ਕਈ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਵਾਲ ਹੱਲ ਕਰਨੇ ਹਨ।

ਇਸੇ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਇਕ ਸਵਾਲ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਕੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਆਸਾਂ ਉਪਰ ਖਰੀ ਉਤਰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ? ਕੀ ਉਹ ਹਰ ਪਾਸੇ ਫੈਲੇ ਭਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਕਰ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ? ਕੀ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀਆਂ ਵਧ ਰਹੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਉੱਪਰ ਖਰੀ ਉਤਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀ? ਇਹ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਵਾਲ ਹਨ ਜੋ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਾਰਟੀ ਅੱਗੋਂ ਕਿਸ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਮੋੜ ਕੱਟਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਵਿਚ ਵੀ ਭੋਰਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਛੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਹਰ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਨਰਕ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਨਰਕ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣਾ ਚਾਹੰੁਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸਰਕਾਰ ਕੋਲ ਹੋਰ ਬੜਾ ਕੁਝ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਲਾਲਚ ਦੇ ਕਿ ਉਸ ਆਮ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਜੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮੌਕਾ ਦੇ ਦੇਵੇ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿਛਲੇ 65 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਲੋਕਤੰਤਰ ਪੈਸੇ ਤੇ ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਦੀ ਟੀਮ ਵੋਟਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਸਕੇਗੀ ਇਸ ਬਾਰੇ ਅਜੇ ਕੋਈ ਖਾਸ ਟਿੱਪਣੀ ਨਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਪਰ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਅੱਜ ਦੀ ਤਰੀਕ ਵਿਚ ਮੁਨਕਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਦਾ ਅੱਜ ਤੱਕ ਦਾ ਕੀਤਾ ਕੰਮ ਆਮ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੋਰ ਇਮਾਨਦਾਰ ਪਾਰਟੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਾਮਨ ਸਾਫ ਹੈ ਜਿਨਾਂ ਨੇ ਕੋਲੇ ਦੀ ਖਾਨ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਚਿੱਟੀ ਪੱਗ ਨੂੰ ਦਾਗ ਨਹੀਂ ਲੱਗਣ ਦਿੱਤਾ ਉਹ ਦੇਰ ਸਵੇਰ ਟੀਮ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਦੀ ਧਿਰ ਬਣਨਗੀਆਂ ਜਾ ਨਹੀਂ ? ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨੇੜਲਾ ਭਵਿੱਖ ਇਸ ਗੱਲ ਉੱਪਰ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾ ਕੇ ਦੋ ਚਾਰ ਹਫਤਿਆਂ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਚੋਣਾ ਉੱਪਰ। ਇਹ ਗੱਲ ਤਾਂ ਚਿੱਟੇ ਦਿਨ ਵਾਂਗ ਸਾਫ ਹੈ ਸੰਸਦ ਨੂੰ ਜਾਂਣ ਵਾਲਾ ਰਸਤਾ ਲੋਕ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੀ ਲੰਘਕੇ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਰਸਤੇ ੳੱੁਪਰ ਚੱਲਣ ਕਰਕੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਅੱਜ ਦਿਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾ ਵਿਚ ਕਾਂਗਰਸ ਤੇ ਬੀਜੇਪੀ ਦੇ ਬਾਰਬਰ ਦੀ ਧਿਰ ਬਣਕੇ ਉਭਰੀ ਹੈ। ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਏ ਤਜਰਬੇ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰਾਜਸੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਇਕ ਦਮ ਵੀ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਸ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਆਉਣ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਭਾਰਤ ਦਾ ਬੁਰਜ਼ਵਾ ਮੀਡੀਆ ਹੁਣ ਸੰਕੇਤ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਬਣੇਗੀ। ਇਹ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਤੇ ਬੀਜੇਪੀ ਵਰਗੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਆ ਕੇ ਖੜ ਜਾਣਾ ਕੋਈ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ। ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਵੀ ਚਿੰਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਕੇਜ਼ਰੀਵਾਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਸਤਾ ਉਪਰ ਕਾਬਜ਼ ਹੋਕੇ ਆਪਣਾ ਦਾਮਨ ਸਾਫ ਰੱਖ ਸਕੇਗੀ ਭਾਂਵੇ ਕਿ ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਆਗੂ ਇਮਾਨਦਾਰ ਤੇ ਸਾਫ ਸੁਥਰੀ ਸ਼ਵੀ ਵਾਲੇ ਹੀ ਹਨ। ਪਰ ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤਕਾਰ ਤੇ ਕਰਤਾ ਧਰਤਾ ਕੇਜ਼ਰੀਵਾਲ ਇਸ ਸਾਰੇ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਚਲ ਸਕੇਗਾ ਕੇ ਨਹੀਂ? ਇਹ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਵਾਲ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਤੌਖਲੇ ਖੜੇ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇ ਇਹ ਵੋਟਾਂ ਲੈਕੇ ਬਾਕੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਰਗੇ ਹੀ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਮਾਨਦਾਰ ਫਲਸਫੇ ਵਾਲੀ ਧਿਰ ਤੋਂ ਵੀ ਉਠ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਹ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵੀ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸਿਰ ਆਣ ਪਈ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਂ ਵਕਤ ਨੇ ਹੀ ਦੱਸਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਰਟੀ ਇਸ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ? ਜਦਕਿ ਇਹ ਗੱਲ ਤਾਂ ਹੁਣ ਯਕੀਨੀ ਹੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਸਤਾ ਉਪਰ ਜੇ ਕਾਬਜ਼ ਨਹੀਂ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਵੀ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿਚ ਇਸ ਦਾ ਰੋਲ ਰਹੇਗਾ।

ਗ਼ਦਰ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਨਾਇਆ ਮੇਲਾ ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦਾ

 ਡਾ. ਤੇਜਿੰਦਰ ਵਿਰਲੀ (9464797400)

ਇਹ ਵਰ੍ਹਾ ਗ਼ਦਰ ਦੀ ਸ਼ਦਤਾਬਦੀ ਦਾ ਵਰ੍ਹਾ ਹੈ। 1913 ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਗੁਲਾਮ ਸੀ, ਉਦੋ ਅਮਰੀਕਾ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀਆਂ ਆਰਾ ਮਿੱਲਾਂ, ਰੇਲ ਦੀਆਂ ਪਟੜੀਆਂ ਤੇ ਆਲੂਆਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਉਣ ਵਰਗੇ ਵੱਡੇ ਸੁਪਨੇ ਲਏ ਗਏ। ਇਹ ਸੁਪਨੇ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਸਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਹ ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਕਿਰਤੀ ਲੋਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਕੋਨੇ ਕੋਨੇ ਨੂੰ ਛਾਣ ਮਾਰਿਆ ਸੀ ਤੇ ਅੰਤ ਅਮਰੀਕਾ ਵਰਗੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪੱਕਾ ਟਿਕਾਣਾ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਿਰਤ ਦਾ ਵਾਜਵ ਮੁੱਲ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਵਰਗ ਨੂੰ ਮਾਨਣ ਲਈ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਚੁੱਣਿਆਂ ਸੀ। ਪਰ ਛੇਤੀ ਮਗਰੋ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸਵਰਗ ਤੇ ਗੁਲਾਮੀ ਦੇ ਨਰਕ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੋਣ ਲੱਗਾ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤਿਆਂ ਨੂੰ ਫੌਜ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਲੇ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਤਗਮੇ ਵੀ ਥਾਂ ਥਾਂ ਹੁੰਦੇ ਅਪਮਾਨ ਲਈ ਕੁਝ ਢਾਰਸ ਨਾ ਬੰਨਦੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਹੁਣ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਫੌਜ ਲਈ ਬਸਤੀਵਾਦੀਆਂ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਚੋੜੀਆਂ ਕਰਨ ਦੀ ਗਲਤ ਲੜਾਈ ਹੀ ਲੜੀ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭ੍ਰੱੁਲ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਉੱਥੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਅਸਲ ਲੜਾਈ ਲੜਨ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਅੰਦਰੋ ਹੀ ਮਿਲਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਚੱਲੀ ‘ਕੂਕਾ ਲਹਿਰ’ ਤੇ ‘ਪਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਜੱਟਾ’ ਲਹਿਰਾਂ ਦੇ ਅਸਰ ਵਿਚ ਜਵਾਨ ਹੋਏ ਬਾਬਾ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਭਕਨਾ, ਪੰਡਿਤ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਤੇ ਬਾਬਾ ਜਵਾਲਾ ਸਿੰਘ ਵਰਗੇ ਵੱਡੇ ਕਾਰਜ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ। 1913 ਦਾ ਵਰ੍ਹਾ ਉਹ ਵਰ੍ਹਾ ਸੀ ਜਦੇਂ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਮਰਨ ਮਿਟਣ ਦੀਆਂ ਕਸਮਾਂ ਖਾਦੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਦ ਇਸ ਦੀ ਰੂਪ ਰੇਖਾ ਵੀ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਲੱਗੀ। ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ‘ ਹਿੰਦੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਪੈਸੇਫਿਕ ਕੋਸਟ ’ ਨਾਮ ਦੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਗਹਿਣ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਐਸੋਸੀਏਸਨ ਦੇ ਯਤਨਾ ਨਾਲ ‘ਗ਼ਦਰ’ ਅਖ਼ਬਾਰ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ ਇਹ ਅਖਬਾਰ ਏਨਾ ਪ੍ਰਚਲਤ ਹੋਇਆ ਕਿ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਨਾਮ ਵੀ ਅਖਬਾਰ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ‘ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ’ ਹੀ ਪ੍ਰਚਲਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਇਹ ਅਖਬਾਰ ਜਾਂਦਾ ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਤੇ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਲੱਗੇ। ਸਰਕਾਰ ਵੀ ਗ਼ਦਰ ਅਖਬਾਰ ਤੋਂ ਡਰਨ ਲੱਗੀ। ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਇਸ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੇ ਦਾਖਲੇ ਉਪਰ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਗ਼ਦਰੀ ਆਗੂਆਂ ਦੇ ਇਸ ਵੱਡੇ ਸੁਪਨੇ ਨੇ ਜਿੱਥੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਸੋਚਾਂ ਵਿਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਉੱਥੇ ਗ਼ਦਰੀ ਆਗੂਆਂ ਦੀ ਰਾਤਾਂ ਦੀ ਨੀਂਦ ਵੀ ਉਡਾਰੀਆਂ ਮਾਰ ਗਈ। ਸੁਪਨਾ ਹਕੀਕਤ ਦਾ ਜਾਮਾਂ ਕਿਵੇ ਪਾਵੇ ? ਅਜਿਹੀਆਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਹਰ ਵਕਤ ਤੇ ਹਰ ਥਾਂ ਹੋਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਇਕ ਸੁਪਨਾ ਹਕੀਕਤ ਬਣਨ ਲਈ ਉੱਸਲ ਵੱਟੇ ਲੈਣ ਲੱਗਾ।
  
 ਉਸ ਸਮੇਂ ਬਗਾਵਤਾਂ ਫੌਜਾਂ ਹੀ ਕਰਿਆ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ। ਪਰ ਇਹ ਵੱਡਾ ਸੁਪਨਾ 21 ਫਰਬਰੀ 1914 ਨੂੰ ਹੋਈਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਕਰਕੇ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਨੇ ਬਰਤਾਨੀ ਬਸਤੀਵਾਦੀਆਂ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਕੀਮਤੀ ਜਾਨਾ ਵਾਰੀਆਂ। ਵੱਡੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਦ ਵੀ ਹੌਸਲੇ ਨਾ ਹਾਰੇ। ਅਸਫਲਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਆਸ ਦੀ ਕਿਰਨ ਦਾ ਦੀਵਾ ਆਪਣੀ ਰਤ ਦੇ ਨਾਲ ਕੇਵਲ ਬਲਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਸਗੋਂ 1917 ਦੇ ਸਫਲ ਰੂਸੀ ਇਨਕਲਾਬ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਇਹ ਸੁਪਨਾ ਵਰਗ ਰਹਿਤ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵਰਗੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਸੰਕਲਪ ਲਈ ਹੋਰ ਵੀ ਦਰਿੜ ਹੋ ਕੇ ਉਭਰਿਆ। ਸੁਰਿੰਦਰ ਕਾਰ, ਭਾਈ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਤੇ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਰਾਏਪੁਰ ਡੱਬਾ ਦੇ ਯਤਨਾ ਨਾਲ ਰੂਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਫਗਾਨਿਸਥਾਨ ਰਾਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਇਨਕਲਾਬ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਤਰਕੀਬਾਂ ਸੋਚੀਆਂ ਜਾਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਫੌਜੀ ਬਗਾਵਤਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਲੋਕ ਲਾਮਬੰਦੀ ਤੇ ਜਨ ਅੰਦੋਲਨਾ ਨੇ ਲੈ ਲਈ। ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਰਹੱਦਾਂ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਆਉਣ ਲੱਗਾ। ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਦੇ ਮੱਕੇ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਯੁਗਾਂਤਰ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿਚ ਚੁੱਲਾ ਤਾਂ ਭਾਂਵੇ ਠੰਡਾ ਹੋ ਗਿਆ ਪਰ ਸੀਨਿਆਂ ਵਿਚ ਮਘਦੀ ਜਵਾਲਾ ਭੋਰਾ ਭਰ ਵੀ ਠੰਢੀ ਨਾ ਹੋਈ। ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਚੀਰ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਸੁੰਤਤਰ ਵਰਗੇ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਯੁਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਮਾਸਕੋ ਜਾਣ ਲੱਗੇ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਹਕੂਮਤ ਦੀਆਂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਲ ਕੋਠੜੀਆਂ ਤੇ ਕਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਸ਼ੱਦਦ ਵੀ ਉਧਮ ਸਿੰਘ ਕਸੇਲ ਵਰਗਿਆਂ ਦੇ ਜੋਸ਼ ਨੂੰ ਠੰਡਾ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਗ਼ਦਰ ਕਦੀ ਅਕਾਲੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿਚ ਗੂਜਿਆ ਕਦੇ ਕਿਰਤੀ ਪਾਰਟੀ ਬਣ ਕੇ ਜੁਲਮ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵੱਡਦਾ ਰਿਹਾ। ਕਦੀ ਲਾਲ ਪਾਰਟੀ ਬਣਿਆ। ਗ਼ਦਰ ਦਾ ਆਖਰੀ ਚਰਾਗ ਬਣ ਬਾਬਾ ਬਿਲਗਾ ਇਕ ਸਦੀ ਤੋਂ ਵਧ ਲਟ ਲਟ ਬਲਦਾ ਰਿਹਾ।

ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਬਸਤੀਵਾਦ ਦਾ ਖਾਤਮਾਂ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਚੜਤ ਨਾਲ ਹੋਣ ਲੱਗਾ। ਇਕੱਲੇ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚ ਹੀ 1946 ਤੋਂ 1948 ਤੱਕ 16 ਦੇਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦ ਦੇ ਸੰਕੰਝੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲੇ। ਜਿੱਥੇ ਚੀਨ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਲੀਹਾਂ ਉਪਰ ਚੱਲਣ ਲੱਗਾ ਤੇ ਅੱਜ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਤਾਕਤ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਭਾਰਤ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪ੍ਰਸਤ ਆਗੂੂਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਲੀਹਾਂ ਉਪਰ ਚੱਲਣ ਲੱਗਾ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਜ਼ਾਦ ਹਾਕਮਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਲਈ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਸ਼ਬਦ ‘ਸਮਾਜਵਾਦ’ ਨੂੰ ਬਦਨਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਹੀ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਕਲੰਕਤ ਸਫਰ ਵਿਚ ਅਮੀਰ ਹੋਰ ਅਮੀਰ ਤੇ ਗਰੀਬ ਹੋਰ ਗ਼ਰੀਬ ਹੋਣ ਲੱਗਾ। ਅੱਜ ਗਰੀਬ ਦਾ ਜੀਉਣਾ ਨਰਕ ਦੀ ਫਟੀ ਹੋਈ ਤਸਵੀਰ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ।

ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਕੱਟ ਕੇ ਆਰਮ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਜੀਉਣ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਾਕਮਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਲੜਨਾ ਪਿਆ। ਬਾਬਾ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਭਕਨਾ ਵਰਗਿਆਂ ਨੂੰ ਬਰਤਾਨਵੀ ਹਾਕਮਾਂ ਦੀਆਂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਭਾਂਵੇਂ ਕੁਝ ਨਾ ਕਰ ਸਕੀਆਂ ਪਰ ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੇਸੀ ਹਾਕਮਾਂ ਦੀਆਂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਨੇ ਉਸ ਮਹਾਨ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਦੀ ਕੰਡ ਕੁੱਬੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਹੋ ਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 65 ਸਾਲ ਬੀਤ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਦ ਵੀ ਇਹ ਹੀ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ 1947 ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਇਆ ਕੇਵਲ ਸਤਾ ਦਾ ਤਬਾਦਲਾ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਭਰਮ ਹੁਣ ਜਿੱਥੇ ਟੁੱਟਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਆਖਰੀ ਪੀੜੀ ਅਜੇ ਜੀਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਮ ਤੋੜਨ ਲੱਗ ਪਈ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਾਕਮ ਨਿੱਜੀ ਲਾਭ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਗਿਰਵੀ ਰੱਖ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਧਨਾਂ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ ਬਸਤੀਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਢਾਈ ਸੋ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਛੇੜਿਆ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੇਸੀ ਹਾਕਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਧਨਾ ਨੂੰ ਨਿੱਜੀ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਖਾਤਰ ਕੌਡੀਆਂ ਦੇ ਭਾਅ ਬੁਹ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੰਪਣੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਆਦੀ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਜਬਰਦਸਤੀ ਉਜਾੜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨਾਂ ਦੇ ਮੁੜ ਵਸੇਵੇ ਦੀ ਥਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫੌਜੀ ਬੂਟਾਂ ਹੇਠ ਕੁਚਲਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਰਦੀਧਾਰੀ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਆੜ ਹੇਠ ਆਦੀਵਾਸੀਆਂ ਦੀਆਂ ਨਬਾਲਕ ਕੰਜਕਾਂ ਨਾਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਲੋਕ ਕੁਦਰਤੀ ਖਿਜਾਨਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਭੂਰ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਚਲੇ ਜਾਣ। ਪਰ ਲੋਕ ਲੜ ਰਹੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਮਰ ਰਹੇ ਹਨ।

1991 ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੇ ਮਾਰੂ ਸਾਹਨ ਦੇ ਚਰਨ ਲਈ ਖੋਲੀਆਂ ਜਾ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਪੱਕੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦਾ ਭੋਗ ਪਾਕੇ ਠੇਕੇ ਉਪਰ ਭਰਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਜਮੀਨਾਂ ਖੋਹ ਕੇ ਬੁਹ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧਾੜਵੀਆਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਪੋਟਾ ਪੋਟਾ ਕਰਜ਼ੇ ਨਾਲ ਵਿੰਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਉਸ ਪਾਰਲੀ ਮੈਂਟ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਘੜੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਜਿਸ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਬੋਲ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਣਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ਹੀਦੇ ਆਜ਼ਮ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬੰਬ ਸੱੁਟਿਆ ਸੀ। ਸਗੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਨਵ ਸਾਮਰਾਜੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਥੋਪੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸੇ ਨੀਤੀ ਦੇ ਤਹਿਤ ਪ੍ਰਚੂਨ ਦੇ ਵਿਉਪਾਰੀਆਂ ਦਾ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਖੋਹ ਕੇ ਸਿੱਧੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਐਫ. ਡੀ. ਆਈ ਉੱਪਰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰਾਜਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੀ ਪੈਤੜੇ ਬਾਜੀ ਨੇ ਇਹ ਤਾਂ ਦੱਸ ਹੀ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕੋ ਹੀ ਪਾਰਟੀ ਰਾਜ ਸਭਾ ਵਿਚ ਹੋਰ ਸਟੈਂਡ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿਚ ਹੋਰ। ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਰਾਭੇ ਵਰਗਿਆਂ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ ਹੋਣਾ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਾਕਮ ਇਸ ਕਦਰ ਆਪਣਾ ਇਮਾਨ ਵੇਚ ਦੇਣਗੇ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜੀ �ਿਕਟ ਦਾ ਮੈਚ ਜਿੱਤਣ ਹਾਰਨ ਦੇ ਸੱਟੇ ਲਗਾਉਂਦੀ ਰਹੇਗੀ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨੀ ਇਸ ਲਈ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਗਰਕ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਧਮ ਸਿੰਘ ਤੇ ਮਦਨ ਲਾਲਾ ਢੀਂਗਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਨਾਇਕ ਨਾ ਬਣਾ ਲੈਣ।

ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਗਦਰ ਦੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਮਨਾ ਰਹੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਯਕੀਨਨ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਾਕਮ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਇਕਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨਗੇ ਤੇ ਇਸ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿਚ ਆਕੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਯਾਦਗਰ ਹਾਲ ਇਨਸਾਫ ਪਾਸੰਦ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਭੀੜਾਂ 28 ਅਕਤੂਬਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਖਚਾ ਖਚ ਭਰਿਆ ਰਹੇਗਾ। ਭਾਂਵੇ ਗ਼ਦਰ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੇ ਜ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਮਨਾਏ ਜਾਣੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਜਲੰਧਰ ਦਾ ਇਹ ਜਸ਼ਨ ਇਸ ਦਾ ਸਿਖਰ ਹੋਵੇਗਾ।

ਇਕ ਗ਼ਦਰ ਨੂੰ ਆਰੰਭ ਹੋਇਆ ਇਕ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਬੀਤ ਗਈ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਾਕਮ ਬਦਲ ਗਏ ਹਨ। ਅੱਜ ਉਸ ਗ਼ਰਦ ਦੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਕੇਵਲ ਡਾਕ ਟਿਕਟ ਜਾਰੀ ਹੋ ਜਾਣ ਨਾਲ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸਰਨਾ। ਇਹ ਗ਼ਦਰ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਬਰਾਬਤਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਗ਼ਦਰ ਅੱਜ ਵੀ ਉਹ ਹੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਅੱਜ ਤੋਂ ਸੌ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅੱਜ ਵੀ ਮਨੱਖ ਦੀਆਂ ਜਮਹੂਰੀ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਖਤਰੇ ਵਿਚ ਹਨ। ਅੱਜ ਵੀ ਪੇਟ ਦੀ ਖਾਤਰ ਜਿਸਮ ਵਿਕਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਵੀ ਇਨਸਾਫ ਦੀ ਬੋਲੀ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਫਰੇਮ ਵਿਚ ਕੈਦ ਬਾਬਾ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਭਕਨਾ ਦੀ ਕੁੱਬੀ ਕੰਡ ਵਾਲੀ ਫੋਟੋ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਉੱਠੇੋ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਸਲੀ ਵਾਰਸੋ! ਉੱਠੋ!! ਉੱਠੋ!!! ਗ਼ਦਰ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਗ਼ਦਰ ਜਾਰੀ ਹੈ।

ਗ਼ਦਰ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਮੇਲਾ ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਬਾਬਿਆਂ ਦਾ

                                                                                     ਡਾ.ਤੇਜਿੰਦਰ ਵਿਰਲੀ (9464797400)

ਭਾਰਤ ਦਿੱਥ ਹੋਰ ਰੋਜ਼ ਮੇਲੇ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਮੇਲਿਆਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਲੱਗਣ ਵਾਲਾ ਮੇਲਾ ਅਸਲੋਂ ਹੀ ਵੱਖਰੇ ਰੰਗ ਦਾ ਮੇਲਾ ਹੈ। ਜਲੰਧਰ ਦੀ ਧਰਤੀ ਚਾਰ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿਚ ਰੰਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਲਾਉਣ ਦੀ ਹਰ ਕੋਸ਼ਿਸ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਹਾਕਮ ਧਿਰਾਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕਰ ਰਹੀਂਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਹੀ ਹੈ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੀ ਖਾਸੀਅਤ।

2013 ਦਾ ਵਰ੍ਹਾ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਜੋਂ ਸੰਸਾਰ ਉੱਪਰ ਵੱਡੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੀ ਸਿਖਰ ਵਜੋਂ ਇਹ ਮੇਲਾ ਹੋਰ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਹੀਦਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਨਾਮ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਇਹ ਮੇਲਾ ਸ਼ਹੀਦਾ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਅੰਦਰ ਤਾਜ਼ਾ ਕਰੇਗਾ ਤੇ ਆਧੂਰੇ ਪਏ ਕਾਜ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਅਹਿਦ ਕਰੇਗਾ।

ਇਹ ਤਾਂ ਸਰਬ ਪ੍ਰਮਾਣਤ ਸਚਾਈ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੀਆਂ ਕੌਮਾਂ ਆਪਣੇ ਗੌਰਵਮਈ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਭੁਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਰਤਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਭਵਿੱਖ। ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਗੌਰਵਮਈ ਇਤਿਹਾਸ ਪਾਸੋਂ ਅਗਵਾਈ ਲਂੈਦੇ ਹਨ ਉਹ ਨਾ ਕੇਵਲ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਬਾਖੂਬੀ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਦੇ ਕਾਬਲ ਹੋ ਜਾਦੇ ਹਨ ਸਗੋਂ ਲੰਮਾਂ ਸਮਾਂ ਮਾਨਵ ਜਾਤੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰਜ ਨੂੰ ਪ੍ਰਨਾਇਆ ਇਹ ਮੇਲਾ ਇੱਕੀ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਚਲਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। 28 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦਾ ਸਿਖਰ ਪਹਿਲੀ ਨਵੰਬਰ 2012 ਦੀ ਨਾਟਕਾਂ ਭਰੀ ਰਾਤ ਨਾਲ ਹੋਵੇਗਾ ਦੋ ਨਵੰਬਰ ਦੇ ਸਰਗੀ ਵੇਲੇ ਇਹ ਮੇਲਾ ਅਗਲੇ ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕਰਕੇ ਵਿਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।

ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਨੇ ਧਰਮ ਜਾਤ ਤੇ ਫਿਰਕੇ ਤੋਂ ਉਪਰ ਉਠਕੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਬਹੁਤ ਭਾਰੀ ਕੀਮਤ ਤਾਰਨੀ ਪਈ। ਉਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਢਾਅ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨਾ ਕੁਰਕ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਨਾਲ ਰੋਟੀ ਬੇਟੀ ਦਾ ਨਾਤਾ ਨਾ ਰੱਖਣ ਵਰਗੇ ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ। ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਏਨੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ ਉਸ ਵਕਤ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪ੍ਰਸਤਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੀਆਂ ਜਗੀਰਾਂ ਇਨਾਮ ਵਜੋਂ ਮਿਲ ਰਹੀਂਆਂ ਸਨ। ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾ ਕੇਵਲ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰਾਂ ’ਤੇ ਜੁਲਮ ਦਾ ਸਿਖਰ ਦੇਖਿਆ ਸਗੋਂ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਆਪਣੇ ਖਾਨਦਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦੀ ਭੱਠੀ ਵਿਚ ਝੋਕ ਦਿੱਤਾ। ਜਦ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਰੀਕੇ ਦੇ ਭਾਈ ਬੰਦ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ ਪ੍ਰਸਤੀ ਲਈ ਬੇਸ਼ਰਮੀ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹੱਦਾ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਮਾਲੋ ਮਾਲ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ। ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਉੁਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਤਾਜਾਂ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਤੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਨਮਾਨਿਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਅੱਜ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਉਨਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਰਾਹ ’ਤੇ ਨਾ ਤੁਰੇ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਹਾਕਮ ਧਿਰਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਆਖਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਵੀ ਮਿਟਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ’ਤੇ ਹੁੰਦੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਬੰਦ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਂਆਂ ਹਨ। ਅਗੰਰੇਜ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜੁਲਮ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ਜਲ੍ਹਿਆਂ ਵਾਲੇ ਬਾਗ ਦੇ ਸਰੂਪ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀਆਂ ਸਕੀਮਾਂ ਘੜੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਂਆਂ ਹਨ। ਸ਼ਹੀਦੇ ਆਜ਼ਮ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਯਾਦਗਰ ਨੂੰ ਮਹਿਜ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਦਨ ਲਾਲ ਢੀਂਗਰਾ ਦੇ ਘਰ ਨੂੰ ਮਾਲ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਸਰਾਭੇ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਆਦਰਸ਼ ਨਾ ਮੰਨੇ ਇਸ ਲਈ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਨਕਲੀ ਨਾਇਕ ਪਰੋਸ ਕੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਨੌਜਵਾਨ ਮੁੰਡੇ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਦੂਸਰੇ ’ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲੱਚਰ ਸਾਹਿਤ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਧੱਕੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰੋਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਾਕਮ ਧਿਰਾਂ ਦੇ ਇਰਾਦਿਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁਧ ਆਪਣੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਏ ਪੂਰਨਿਆਂ ’ਤੇ ਚੱਲਣ ਦੇ ਅਹਿਦਨਾਮੇ ਨੂੰ ਦਹਰਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 64 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ 38% ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਕੋਲ ਕੋਈ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਨਹੀਂ। ਸ਼ਹੀਦ ਉਧਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਸੁੱਖ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ। 83 ਕਰੋੜ ਲੋਕ 20 ਰੁਪਏ ਦਿਹਾੜੀ ਨਾਲ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਆਮ ਨਾਗਰਿਕ ਅੱਜ ਬੇ ਇਲਾਜ ਮਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ 90% ਵਸੋਂ ਨੂੰ ਪੀਣ ਲਈ ਸ਼ੁੱਧ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਿਹਾ। ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਨੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਕਿ ਅੰਨ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕਿਸਾਨ ਖੁਦਕਸ਼ੀਆਂ ਕਰੇ ਤੇ ਭਰਿਸ਼ਟ ਲੋਕ ਸੰਸਦ ਵਿਚ ਬੈਠ ਕੇ ਕਾਨੂੰਨ ਘੜਨ। ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਧੀਆਂ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਟੈਂਕੀਆਂ ’ਤੇ ਚੜਕੇ ਆਤਮ ਦਾਹ ਕਰਨ ਤੇ ਹਾਕਮ ਧਿਰਾਂ ਦੇ ਜਵਾਈ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਰੇ ਨਿਯਮ ਤਾਕ ਉਪਰ ਰੱਖਕੇ ਰਾਤੋ ਰਾਤ ਮਾਲੋ ਮਾਲ ਹੋ ਜਾਣ।

ਅੱਜ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿੱਦਿਆ ਨੀਤੀ ਦੇ ਤਹਿਤ ਗਰੀਬ ਵਰਗ ਨੂੰ ਪੜਾਈ ਤੋਂ ਵਾਂਝਿਆਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਠੇਕੇ ’ਤੇ ਭਰਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂ ਰਹੀ। ਬਦੇਸ਼ੀ ਯੁਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀਂ ਹੈ। ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਸਰਬ ਸਿੱਖਿਆ ਅਭਿਆਨ ਦੇ ਨਾਮ ’ਤੇ ਮਣਾ ਮੂੰਹੀਂ ਧਨ ਰੋੜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਭਰਮ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ ਬਹੁਤ ਵਧ ਗਈ ਹੈ।

ਆਰਥਿਕ ਮੰਦੀ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਭਟਕਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾ ਦਾ ਜੋ ਹਸ਼ਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਇਹ ਤਾਂ ਉਹ ਹੀ ਜਾਣਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਬਣਦਾ ਰੋਲ ਅਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੀ। ਸੇਵਾ ਸਿੰਘ ਲੋਪੋਕੇ ਵਰਗਿਆਂ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਇਸ ਲਈ ਫਾਂਸੀ ਦਾ ਰੱਸਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚੁੰਮਿਆਂ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਵਿਤਕਰਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁਪ ਚਾਪ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰਦੀ ਰਹੇ ਤੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪਰਤਦੀਆਂ ਰਹਿਣ ਰੋਟੀ ਕਮਾਉਣ ਗਏ ਕਮਾੳੂ ਪੁਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ। ਇਟਲੀ ਦੇ ਸਾਗਰਾਂ ਵਿਚ ਡੁੱਬਕੇ ਮਰ ਗਏ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਵਾਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਧਰਵਾਸ ਦਵਾਉਦਾ ਇਹ ਮੇਲਾ ਭਾਈ ਸੰਤੋਖ ਸਿੱਘ ਕਿਰਤੀ ਦਾ ਇਹ ਹੀ ਸਨੇਹਾ ਦਹਰਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਘਰ ਵਿਚ ਸਤਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛਦਾ।

ਇੱਕੀਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਪਸਾਰ ਸੰਸਾਰ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਹੋਇਆ ਹੈ ਉੱਥੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਗਰੀਬੀ ਤੇ ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ ਵਧੀ ਹੈ। ਮਹਿੰਗੀ ਇਲਾਜ਼ ਪ੍ਰਨਾਲੀ ਕਰਕੇ ਲੋਕ ਸਾਧਾਂ ਦੇ ਡੇਰਿਆਂ ’ਤੇ ਮਰੀਜਾਂ ਨੂੰ ਲਈ ਫਿਰਦੇ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਸੀਮਤ ਸਿਹਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਵੀ ਹੁਣ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹ ਰਹੀਂਆਂ ਹਨ। ਹੋਰ ਸਰਕਾਰੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਾਂਗ ਸਰਕਾਰੀ ਹਸਪਤਾਲ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਿੱਜੀ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਕੌਡੀਆਂ ਦੇ ਭਾਅ ਵੇਚ ਦਿੱਤੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅੰਦਰ ਭਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਰਿਸ਼ਟ ਅਹੁਦਿਆ ਤੇ ਬੈਠੇ ਲੋਕ ਹੈਰਾਨੀ ਜਨਕ ਨੋਟ ਇਕੱਠੇ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਦੀਆਂ ਬੈਂਕਾਂ ਇਨਾਂ ਦੇ ਨਜ਼ਾਇਜ ਧਨ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ ਪਈਆਂ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਹੱਕੀ ਤੇ ਵਾਜਬ ਮੰਗਾਂ ਨੂੰ ਕੁਚਲਣ ਲਈ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ , ਉੱਥੇ ਭਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕਦੇ ਕੋਈ ਗੱਲ ਤੱਕ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਅੱਜ ਪੁਲਿਸ ਭਰਿਸ਼ਟ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰ ਰਹੀਂ ਹੈ। ਹੱਕ ਸੱਚ ਇਨਸਾਫ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਰੇਆਮ ਸੜਕਾਂ ਉਪਰ ਕੁੱਟਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਤਵਾਦ ਦਾ ਝੂਠਾ ਹੳੂਆ ਖੜਾ ਕਰਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਕੁਚਲਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤਹਿ ਸੁਦਾ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ ’ਤੇ ਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਇਕੱਠੇ ਹੋਕੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਲੁੱਟ ਘਸੁੱਟ ਰਹਿਤ ਸਮਾਜ ਸਿਰਜਣ ਨਾ ਤੁਰ ਪੈਣ। ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਜਮੀਨਾਂ ਖੋਹ ਕੇ ਵੱਡੇ ਘਰਾਣਿਆ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਂਆਂ ਹਨ ਕਿੱਤੇ । ਵਿਸ਼ੇਸ ਆਰਥਿਕ ਜ਼ੋਨ ਉਸਾਰੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਯੁਨੀਵਰਸਿਟੀ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਕਾਰਾਂ ਦੇ ਕਾਰਖਾਨੇ ਲਗਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਮੁਲਾਜਮਾਂ ਦੀ ਪੈਂਨਸ਼ਨ ਬੰਦ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ । ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦਾ ਭੋਗ ਪਾ ਕੇ ਠੇਕਾ ਪ੍ਰਨਾਲੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸਭ ਕੁਝ ਦਾ ਨਿੱਜੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਸ ਵਕਤ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਦਾ ਦੇ ਨਾ ਕੇਵਲ ਮਾਣ ਭੱਤੇ ਵਿਚ ਹੀ ਅਥਾਹ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸਗੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੈਨਸ਼ਨ ਤੇ ਹੋਰ ਸਹੂਲਤਾਂ ਵੀ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।

ਇਹ ਮੇਲਾ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਤਾਜਾ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ‘‘ ਅਸੀ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਨੀਂਹ ਦੇ ਪੱਥਰ ਹਾਂ ਉਪਰਲੀ ਇਮਾਰਤ ਤਾਂ ਬਾਅਦ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਬਣਾਉਣਗੇ। ਇਸ ਦਾ ਫਿਕਰ ਕਰਨਾ ਸਾਡਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ’’ ਇਹ ਫਿਕਰ ਕਰਨਾ ਅੱਜ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜੀ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ। ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬੜੇ ਹੀ ਸਪਸ਼ਟ ਸਬਦਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ‘‘ ਇਹ ਜੰਗ ਨਾ ਅਸਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਖ਼ਤਮ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਤਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਨਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਪੱਸਰੇ ਹਾਲਾਤ ਦਾ ਜਰੂਰੀ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਨਿਮਾਣੀ ਜਿਹੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਤਾਂ ਉਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਲ਼ੜੀ ਦੀ ਇਕ ਕੜੀ ਹੈ। . . . .ਅਸੀਂ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇੱਕ ਯੁੱਧ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਤੱਦ ਤੱਕ ਚਲਦਾ ਰਹੇਗਾ,ਜਦ ਤੱਕ ਕੁਝ ਤਾਕਤਵਰ ਲੋਕ ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਤੇ ਮਿਹਨਤਕਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਦੇ ਵਸੀਲਿਆਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟਦੇ ਰਹਿਣਗੇ। ਇਹ ਲੁਟੇਰੇ ਭਾਂਵੇ ਨਿਰੋਲ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਹੋਣ ਜਾਂ ਨਿਰੋਲ ਭਾਰਤੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਜਾਂ ਦੋਨੇ ਰਲਵੇਂ। ’’ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਮਝ ਇਤਿਹਾਸ ਨੇ ਸਹੀਂ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇਸੀ ਹਾਕਮਾਂ ਦੀ ਸਹਿ ਤੇ ਫਿਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਾਕਮ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਹਰਿਆਲੀਆਂ ਨੂੰ ਚੁਗਣ ਲਈ ਆ ਗਏ ਹਨ ਐਫ ਡੀਆਈ ਇਕ ਦੀ ਵੱਡੀ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ।

ਆਨਾਜ ਗੁਦਾਮਾਂ ਵਿਚ ਸੜ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਭੁੱਖੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਣ ਤੋਂ ਸਾਡੀ ਸਰਕਾਰ ਅਸਮਰੱਥ ਹੈ,ਅੱਜ ਭੱੁਖ ਨਾਲ ਮਰਦੇ ਲੋਕ ਕਿੱਥੇ ਜਾਣ? ਖੁਦਕਸ਼ੀਆਂ ਕਰਦੀ ਕਿਸਾਨੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਧੀਆਂ ਕੀ ਕਰਨ? ਨਿੱਕੇ ਦੁਕਾਨਦਾਰਾਂ ਦੀ ਰੋਜੀ ਰੋਟੀ ਵੱਡੇ ਸਟੋੇਰਾਂ ਨੇ ਖੋਹ ਲਈ ਹੈ, ਉਹ ਦਕਾਨਦਾਰ ਕਿੱਧਰ ਜਾਣ? ਅੱਜ ਕਈ ਸਵਾਲ ਖੜੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਜਵਾਬ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪਾਸਾ ਮੋੜਕੇ ਲੰਘਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਤੁਹਾਡਾ ਰਸਤਾ ਮੁਬਾਰਕ! ਪਰ ਜੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰ ਬਾਰ ਖੜਦੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਹੱਲ ਤਲਾਸ਼ਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੋਢੇ ਨਾਲ ਮੋਢਾ ਲਾਉਣਾ ਪਵੇਗਾ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਪਰਸਿਥਤੀਆਂ ਵਿਚ ਮੇਲਾ ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦਾ ਲੋਕ ਲਾਮਬੰਦੀ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਦੇ ਅਗਾਹ ਵਧੂ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਨਾਲ ਤੁਹਾਡੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। 28, 29 ,30,31 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਇਹ ਮੇਲਾ ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਨਾਲ ਤੁਹਾਡਾ ਮਨਰੰਜਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸਾਰੂ ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਵਿਚਧਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਸਾਭਦਾ ਹੋਇਆ ਇਹ ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਮੇਲਾ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੀ ਵਿਸੇਸ਼ ਪਹਿਚਾਣ ਹੈ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰ। ਆਓ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀਆਂ ਮਲੇ੍ਹ ਝਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਖੂਬਸੂਰਤ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਰਸਤਾ ਤਲਾਸ਼ਣ ਲਈ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਸਮੇਤ ਮੇਲੇ ਚੱਲੀਏ।